కవి హృదయం లో వైశ్విక స్పృహ గురించిన దార్శనికత

భావసుమాలు – పుస్తకమందసము
చరము, అచరములు అన్నీ కలిసినదే ప్రకృతి. అంటే చలించే ప్రాణులు, చలించకుండానే పలుకరించే (అ)ప్రాణులు. ఈ రెండు రకాల వాటిల్లో దేన్ని చూసినపుడో వాటి (మనసు)కి, మన మనసుకు మధ్య అనుకోకుండా కలిగే భావప్రకంపనలు ఒక్కోసారి ఎంతో బలమైనవి గా ఉంటాయి. చెట్టు గాలికి ఊగగా ఆకులు, పువ్వులు, పిందెలు, పండ్లు రాలినపుడు వాటిలో మనకు పనికి వచ్చేవి మాత్రమే తీసిపెట్టుకుంటాము. అలాగే భావ ప్రకంపనలు కూడా సువికాసం చెందిన పువ్వుల్లాగానో, పక్వానికి వచ్చిన ఫలాలవలెనో పరిణతి చెంది ఉంటేనే బుద్ధివికాసానికి తద్వారా స్థిరశాంతికీ దోహదం చేస్తాయి. అటువంటి భావసుమాలు, ఫలాలు దాచే మందసాలే పుస్తకాలు. కాబట్టే పుస్తకాలకు అంతటి విలువ. అందరు అభిమానులు. అందరు దాసులు. మరి వీటిలో ఏదుంటే మంచిదో, ఏది కాదో? ప్రాచీన భావుక స్పందనలా? ఆధునిక భావజాలాలా? ఏది అవసరం?
ఏది కాదు?
ఆలోచించి , నిరూపించి భౌతిక ప్రగతికి తోడ్పడే వస్తుప్రపంచపు పుస్తకరాశుల విషయం కాకుండా తమతమ స్థాయిల్లో ఆలోచింపజేసి, నిరూపణకు సిద్ధంచేసి బౌద్ధిక ప్రగతికి తోడ్పడే భావప్రపంచపు పుస్తక రాశుల విషయం ప్రస్తుత చర్చాంశం.
ప్రాచీనకవిత్వమూ ఆధునిక కవిత్వమూ (అది కవిత, వచనం,పద్యం ఏ రూపంలో ఉన్నా) ఒకదానికొకటి శత్రువు కాదు. లేక పాతదంతా పనికిమాలినది, బూజుపట్టినదీ-కొత్తదంతా నవనవలాడేదీ అనే వ్యత్యాసాలేమీ లేవిక్కడ. అది ఒక కోణం అయితే ఇది ఒకకోణం. ఈ విషయం గురించి చర్చించే ముందు కవిత్వపు భిన్న పరిధుల గురించి కొంత.

కవిత్వపు భిన్న పరిధులు-

వ్యక్తిగత పరిధి

స్త్రీని గురించి పురుషుడు , పురుషుని గురించి స్త్రీ ఆదిగా గల పరిమితమైన పరిధుల్లో ఉండే కవిత్వం ఒకటి. పురుషుని అనేకానేక ప్రత్యేకతల్లో ఒకటి సమస్త ప్రకృతినీ ఆరాధించడం/సాధించుకోవడం. రెండింటి ఉద్దేశ్యమూ ఒకటే . చేరుకోవడం ఆ గమ్యాన్ని. సమస్త ప్రకృతి అనగా స్త్రీ కూడా అందులో భాగమని విడిగా చెప్పనవసరం లేదు.
స్త్రీ అనేకానేక ప్రత్యేకతల్లో ఒకటి మాతృత్వం. అంటే బిడ్డను కనడం కాదు. తల్లి కావడం. ఎన్నో దశల్లో ఆమె అమ్మగా మారుతుంటుంది. తనకు తెలిసిన ప్రతీదాన్నీ, ప్రతీవస్తువునీ, ప్రతీమనసునీ,
బిడ్డగా చూడడం మొదలుపెడుతుంది. (మొదట్లో కాకున్నా కొంతకాలం తర్వాతైనా) బాగోగులు చూసుకుంటుంది. బాగోగులు అంటే శరీరాలపోషణ, రక్షణ మాత్రమే కాదు. ప్రకృతినీ, మనసుల్నీ, బుద్ధుల్నీ అవి వెళ్ళే దారుల్నీ అనుక్షణం సురక్షితంగా ఉంచాలనుకుంటుంది. అనుకూలం చేయాలనుకుంటుంది. ఇందుకు కొన్ని సందర్భాలు, వ్యక్తులు అపవాదుగా ఉండవచ్చు.
ఇంకోమాటేమంటే ఒకరి ప్రత్యేకతలు ఇంకొకరిలో ఉండవని కాదు. ఉంటాయి. కానీ ప్రధానంగా స్వభావాన్ని, వ్యక్తిత్వాన్ని తీర్చిదిద్దేంత ప్రాముఖ్యంగా ఉన్న ప్రత్యేకతలను గురించి మాత్రమే చెప్పడం జరిగింది. ఈ ప్రత్యేకతల వలన కొందరిలో సహజంగా వికసించేది రాగద్వేషాలతో నిండిన కవిత్వం. ప్రణయకవిత్వం పట్ల చాలామందికి ఇష్టము ఉంటుంది. చాలాకాలమూ ఉంటుంది. ప్రణయకవిత్వం స్త్రీ పట్ల మాత్రమో పురుషుని పట్ల మాత్రమో గొప్పదయేది కాదు. ప్రణయం గొప్పదంతే. అది ఎవరిలో పుడుతుందో వారిది గొప్పదనం. కదా!
ఈ వ్యక్తిగత పరిధిలో ఉన్న రాగ కవిత్వమైనా కొంతవరకే ఆనందాన్నిచ్చేది. ద్వేషపు రాతల గురించి కొత్తగా చెప్పేదేం లేదు.

విస్తృతపరిధి

ఇక విస్తృతపరిధి విషయానికొస్తే తాము చూస్తున్నవాటి పట్ల, ఎదురుచూస్తున్నవాటిపట్ల సౌందర్యదృష్టితో, సౌందర్యానుభూతితో మాత్రం స్పందించడం కాకుండా, సమన్వయ భావన కూర్చుకొని విశ్వకల్యాణాన్ని కాంక్షించగల కవి దార్శనికుడు ఔతున్నాడు. సుఖదుఃఖాలు, వేదనానందాలతో నిండిన ఈ ప్రపంచపు అనుభవాలను వ్యక్తీకరించడం మాత్రమే కాకుండా ఆశావహదృక్పథాన్ని నిర్మించడం కర్తవ్యం గా
అటువంటి కవులు భావిస్తారు. ఎదుర్కొన్న ఓటమిపైన, ఆవరిస్తున్ననిరాశపైన దృష్టి కేంద్రీకరించడం కాకుండా ఎదుర్కొనే ఆత్మవిశ్వాసాన్ని పెంపొందిస్తారు.

[ad id=’3971′]

స్త్రీని గురించి పురుషుడు, పురుషుని గురించి స్త్రీ వ్రాసుకునే పరిమితమైన పరిధి కాక సృష్టిలో ఉన్న ప్రతి అంశానికీ మిగిలిన ప్రకృతి అంతటితో ఎంతటి బంధమో, వారి(టి)పట్ల ఎంతటి కర్తవ్యమో సూచిస్తూ మేలు కొలపాలనే ఆరాటమే కవిత్వంగానూ, ఇతర కళాప్రక్రియలు గానూ రూపుదిద్దుకుంటుంది. సృష్టిలో ఎవరి గొప్పదనం వారిదేనని, దేని గొప్పదనం దానిదే అనీ కవులందరికీ తెలుసు. గడ్డి పూవు లోనూ గగనతలం పైనూ నిమ్నోన్నతల దృష్టి కాదు వారిది. అయితే, బాహ్యదృష్టితో నిరంతర అన్వేషణలో పరుగులు పెడుతున్న సమాజాన్ని తట్టి అంతర్దృష్టి పెంపొందించుకోమని చెప్పడం దార్శనికులు మాత్రమే చేయగలుగుతారు. తన మనసునీ, స్వభావాన్నీ తాను అర్థం చేసుకొని సరిదిద్దుకోగలిగితే అంతకన్నా లోకకల్యాణం లేదని చెప్పగలిగే శక్తి కవికుంటుంది. దృష్టి గోచరమైన ప్రకృతినంతా స్వస్వరూపంగా ఊహించుకొని , అర్థంచేసుకొని, దానికి కావలసిన అభ్యున్నతి ఏమిటో తెలుసుకొని సాధించగలిగే మార్గాలను అన్వేషిస్తూ అందుకు కావలసిన ఆత్మోద్ధరణకై సంకల్పం చేసుకోవడం, పరబ్రహ్మ స్వరూపంగా భావించే శక్తిని ‘తనలోకూడా అంతటి శక్తి నింపమని ‘ అడగడానికై చేరుకోవాలని తపించడం ఆ కవి స్వభావాలు. ఉదాహరణలు ఎన్నో కనిపిస్తాయి.

జ్ఞానపీఠ పురస్కార గ్రహీత, ప్రసిద్ధ హిందీ ఛాయావాద కవయిత్రి 1907 లో పుట్టిన మహాదేవీవర్మ కవిత్వం లో అనంత గగనాన్ని, తారలను, పువ్వులను, పక్షులను ఇలా ఎన్ని ప్రతీకలుగా తీసుకున్నా చివరకు అన్నింటిలో తనను తాను దర్శించి , తన వేదనను, ఆనందాలను, వియోగాన్ని, తల్లీనత్వాన్ని వాటిలో దర్శిస్తూ, అన్నింటినీ ఆస్వాదిస్తూ, జీవనాన్ని, మృత్యువునూ, బాధను, సంతోషాన్ని ఒకేరకంగా స్వీకరిస్తూ, వీటన్నింటినీ దాటిన ఒక అవ్యక్త స్థితికి చేరుకోవాలనుకుంటుంది. ఎన్నటికి ముగుస్తుందో తెలియని
అనంత నిరీక్షణలో కొనసాగుతూ ఒక అజ్ఞాత చెలికాని రూపంలో పరబ్రహ్మస్వరూపాన్ని చూస్తుంది. ప్రకృతి పరబ్రహ్మంలో తాదాత్మ్యం చెందగలిగే అత్యున్నతస్థాయికి చేరుకోవడం కోసం అనంత వేదనలో ఉన్నా నిరాశను దగ్గరకు రానివ్వకుండా, చిరంతన ప్రతీక్షతో నిస్పృహ భావనలు లేకుండా తాత్విక దృష్టిని పెంపొందింప చేస్తుంది.
ఊహించరానంత సృష్టి కీ , లఘుతర మానవదేహానికి మూల కారణం పంచభూతాత్మక తత్వమే అన్న సత్యం మాత్రమే తనను సృష్టిగా, సృష్టిని తనుగా భావించగలిగే ఉదాత్తత నీయగలదు అంటున్న ఈ కవిత చూద్దాం.

नील नभ का असीम विस्तार
अनल के घूमिल कण दो चार
सलिल से निर्झर वीचि-विलास
मंद मलयानिल से उच्छ्वास
धरा से ले परमाणु उधार
किया किस ने मानव साकार?

నా తెలుగు అనువాదం..

నీలాకాశపుటనంతత్వం
అగ్నికణముల తత్వం
నిర్మల జలవిలాసం
మందవాయు ఉచ్ఛ్వాసం
ధరిత్రి కణముల సహవాసం
మానవ రూపావిర్భావం

[ad id=’3971′]

వారి మరొక కవిత దేహేంద్రియకర్మలన్నీ ఆ పరబ్రహ్మకై అర్పణ చేస్తూ…

क्या पूजन क्या अर्चन रे!

उस असीम का सुंदर मंदिर
मेरा लघुतम जीवन रे
मेरी श्वासें करती रहतीं
नित प्रिय का अभिनंदन रे

पद रज को धोने उमड़े
आते लोचन में जल कण रे
अक्षत पुलकित रोम मधुर
मेरी पीड़ा का चंदन रे

स्नेह भरा जलता है झिलमिल
मेरा यह दीपक मन रे
मेरे दृग के तारक में
नव उत्पल का उन्मीलन रे

धूप बने उड़ते जाते हैं
प्रतिपल मेरे स्पंदन रे
प्रिय प्रिय जपते अधर ताल
देता पलकों का नर्तन रे
….
…..
నా తెలుగు అనువాదం..

ఏ పూజావిధులేలా అర్చనలేలా?

అనంతుడగు స్వామికి కోవెల ఈ చిరు జీవనమే
అభివాదనలొనరిచునులే నా ఊపిరులే!
పదధూళిని కడిగేదో నా కంటను కన్నీరే
పులకింతలు అక్షతలైతే నా వేదన చందనమై
అలరారే!
రాగ భరిత మది ప్రమిదను వెలిగించితినే
కనుచూపుల కలువపూలు అర్పించితినే!
సుగంధముల నా స్పందనలే ధూపాలే
అధరాంకిత జప తాళమునకు కనురెప్పల నటనాలే!

కల్పన ఆవశ్యకత

ప్రకృతి (చరాచర జగత్తంతా) వర్ణనలు కనిపించిన కవిత్వం సామాజిక స్పృహ లేనిదన్న నిరసన భావన ఈ మధ్య కాలంలో ప్రాచుర్యానికెక్కిన ఒక దురవగాహన.

సామాజిక స్పృహ అంటే?తన చుట్టూ ఉన్న సమాజాన్ని,దాని యొక్క నందవిషాదాలను,సాధకబాధకాలను ఆవిష్కరించడం తప్పనిసరి అని తెలుసుకుంటే చాలా ? తన చుట్టూ ఉన్న ప్రకృతి యొక్క ఆనందవిషాదాలను, సాధకబాధకాలను ఆవిష్కరించనక్కర లేదా?

[ad id=’3971′]

ఇక్కడ ప్రస్తావించబడుతున్న ముఖ్యమైన అంశం ఏమంటే సామాజిక స్పృహ ఆవశ్యకత తెలుసుకున్నంతగా ప్రాకృతిక స్పృహ ఆవశ్యకత కూడా మనం తెలుసుకోవలసి ఉంది.
సమస్త ప్రకృతినీ తనుగా చూస్తూ తనలో ప్రకృతి వేదననంతటినీ అనుభవిస్తూ ఆ వేదన నుంచి అనంత ప్రకృతి విముక్తి పొందాలని ఆశించే కవికి ఏదైనా ఒక స్పృహ లేదనడం దుస్సాహసం. తన జీవనానికి సహకరించే సమాజం యొక్క స్పృహ ఎంత అవసరమో తన ఉనికికే ఆధారమైన ప్రకృతి గురించి మానవునికి అవగాహన, అనుబంధం, కర్తవ్యం కలిగించే స్పృహ ఉండి తీరాలి. సామాజిక స్పృహలో స్పృశించబడే అంశాలు మనుషుల మధ్య భౌతిక అవసరాలు, లౌకిక ఆధార భూతత్వము అయితే ప్రాకృతిక స్పృహలో స్పృశించబడే అంశాలు మానసిక అనుభూతులు తద్వారా ఆత్మావిష్కరణ.

మళ్ళీమళ్ళీ చెపుతున్నది ఏమంటే ప్రకృతి అంటే సకల చరాచర సృష్టి. అంటే చెట్లు, చేమలు, కొండలు, నీటి నెలవులు, అనంతాకాశంలో ధ్వనించే, ప్రతిధ్వనించే నిశ్శబ్దం, ఈ అప్రాణులతో టుసాటిప్రాణులన్నిటి సహజ స్వభావాలు (మూగజీవాలు కానివ్వండి, సాటి మానవులు కానివ్వండి, సర్వవ్యాపి అయిన పరాశక్తి కానివ్వండి). వీటన్నిటిపట్ల ఉన్న అవగాహన , కర్తవ్యము కూడా ప్రాకృతిక స్పృహ అనే భావనలో ఉన్నాయని తెలుసుకోవలసి ఉంది.

(ఎన్ని రకాల సాహచర్యాలున్నా ఏదో ఒకక్షణంలో ఒంటరితనమో/నిస్సహాయత్వమో బాధించే మనిషికి తోడుగా ఉండేశక్తి పరాశక్తి అంటున్నాను. దాన్ని దేవుడు గా నమ్మే వాళ్ళుండొచ్చు. లేదా స్వశక్తిగా భావించేవాళ్ళుండొచ్చు.)

సాటి ప్రాణుల సహజ స్వభావాలు అన్నవిషయం మరింత వివరించడానికి ప్రయత్నిస్తాను. సామాజిక స్పృహ మాత్రమే గొప్పదని భావించే మేధోవర్గంలో ప్రాకృతిక స్పృహ ను బాధ్యతారాహిత్యమని భావించే క్రమంలో సహజత్వాన్ని చాలా తేలికగా విడిచిపెట్టడం జరుగుతుంది. సమాజంలో ఉన్న ఒత్తిళ్ళను ఎత్తి చూపించే క్రమంలోప్రతీ వాటి సహజత్వం ఎంత చులకనగా తీసివేయబడుతుందనడానికి ఎన్నో ఉదాహరణలున్నాయి.
ఒకటి ప్రతి విషయంలో సమానత ప్రాతిపదికగా ఒకే రకమైన ఆనుకూల్యాలు ఉండాలని, ఉంటేనే న్యాయం చేయడమన్న వెఱ్ఱి ఎంతవరకూ చేరుకుందంటే ప్రకృతిలో హాయిగా సంచరించి అన్ని అనుకూల ప్రతికూల పరిస్థితుల్లో ఉండగల మూగజీవాలకు దుస్తులు, ఏసీ గదులు, కృత్రిమ ఆహారాలు కల్పించడం. ఎందుకంటే మనుష్యులకు ఏముండాలనుకుంటామో వాటికీ అవే ఉండాలనుకునే మూర్ఖత్వమే. నిజానికి మనుష్యులకు కూడా ప్రకృతి సహజంగా జీవించడం లో లభించే మానసిక, శారీరక ఆరోగ్యాలు ఇప్పటి అత్యాధునిక జీవనశైలిలో లభించవన్నది ఈ మధ్యే మనిషి తెలుసుకుంటున్న సత్యం. అంతలోనే తొందరపడి మూగప్రాణులకూ సౌకర్యాలనే రెండువైపులా పదునున్న కత్తిని మెడకు కట్టబోవడం మూర్ఖత్వం కాదని అనుకోవడం కుదరదు.

ఇక సాటి మానవుల సహజస్వభావాలను గుర్తించకపోవడం కూడా ఎంత దారుణాలకు దారితీస్తోందో ప్రపంచానికి తెలుస్తూనే ఉంది ఒకప్రక్క. వయస్సు సహజ పెరుగుదలను కనిపించకుండా చెయ్యాలనుకోవడం (యౌవనంలో ఎలా ఉంటామో అదే అందరికీ అన్ని వయసులకీ వర్తింపజేయాలనే సమానత్వపు పిచ్చిలోకే ఇదీ వస్తుంది.) , ఇష్టం ఉన్నా లేకపోయినా చదువు/డబ్బుసంపాదిస్తేనే ప్రయోజకులుగా చూడడం, తన స్వార్థం విడిచి సమాజం కోసం పనిచేసే ఎవరినైనా బెదిరించో, వెక్కిరించో స్వార్థపు దారుల్లోకే లాగాలనుకోవడం, స్త్రీ పురుషుల ప్రత్యేకతలనునిర్లక్ష్యం చేస్తూ కొన్నాళ్ళు స్త్రీలందర్నీ పురుషుల్ననుకరించేలా ప్రేరేపించడం.(పోయిన శతాబ్దపు సమాజం), కొన్నాళ్ళు పురుషులందర్నీ స్త్రీలననుకరించేలా ప్రేరేపించడం(నేటి సమాజం).ఇంక పరాశక్తిని, స్వశక్తిని నమ్మేవాళ్ళు పరస్పరం తమ అభిమతాల్ని గౌరవించుకోకుండా తామున్నట్టే అవతలివాళ్ళుండాలని ఆశించడం.

ఇటువంటివన్నీ సహజత్వాన్ని నమ్మకపోవడం , ఆదరించకపోవడం వల్లే జరుగుతాయి. ప్రకృతి అంటే సహజ స్వభావం. అది చెట్టుకైనా, కుక్కకైనా, మనిషికైనా. వేపచెట్టు ఎలా ఉంటుందో మామిడి చెట్టు అలా ఉండాలంటే ఎలా?
దేని ప్రత్యేకత దానిదే. సరిగ్గా ఈ సహజత్వాన్ని గుర్తించాలంటే మనిషికి ప్రాకృతిక స్పృహ ఉండాలి.

కల్పన పాత్ర
రవిగాంచనిచో కవిగాంచున్ అన్నారు. కవి గాంచు చోటెల్లా ప్రపంచమూ కాంచగలదా? లేదు. కాంచలేదనీ , అర్థం చేసుకోలేదనీ గట్టిగా చెప్పవచ్చు. కవిత్వపు అనుభూతి కవి నుంచి రసజ్ఞుడి వరకూ పోవడంలో కల్పన పాత్ర చాలా ముఖ్యమైనది.కల్పన సహాయం తీసుకున్నప్పుడే రసాత్మక వ్యక్తీకరణ సార్థకంగా ఆవిష్కరింపబడగలదు. కవితా వస్తువుగా కనిపించే ప్రకృతి (అంటే మళ్ళీ ప్రాణి అప్రాణి సమూహమంతా) తో మొదలుపెట్టి పరబ్రహ్మ స్వరూపం వరకూ దేన్ని తీసుకున్నా కవి అనుభూతుల్ని పంచడంలో కృతకృత్యుడు కావాలంటే మరింత ప్రభావవంతంగా స్వభావాదుల్ని వర్ణిస్తూ, పోలికలతో వివరిస్తూ, వెన్నంటి వచ్చే ఆలోచనలను పంచుతూ ఒక శబ్దచిత్రాన్ని ఆవిష్కరింపజేయాలి. కవి అంతరంగం పదాలవెనుక ధ్వనించగలగాలి.

వైశ్విక స్పృహ

ప్రాకృతిక స్పృహ, సామాజిక స్పృహ రెండూ కలిస్తే వైశ్విక స్పృహ అవుతుంది.ఏ ఒక్కటీ అనవసరం కాదు. రెండూ ఒకదానికొకటి ప్రత్యామ్నాయాలు కాకుండా పూరకాలు కావాలి. నిజానికి ఈ రెండూ కలిస్తేనే వైశ్విక స్పృహ అవుతుంది. ఈ వైశ్విక స్పృహ వైపు జాగృతం చెందినపుడే మనిషి బుద్ధి జీవి అన్న బిరుదుకు అర్హత సాధించుకోగలడు.

రచనల్లో ప్రాకృతిక స్పృహ, సామాజిక స్పృహ రెండింటినీ మెఱుగు పరచుకోవడానికి మనము గుర్తించవలసిన కొన్ని విషయాలు –

1. ప్రాకృతిక స్పృహ లో ముఖ్యంగా చేరవలసినది కర్తవ్యబోధ. ప్రకృతి వర్ణన లక్ష్యంగా కాకుండా, సాధనంగా మలచుకొని మనకొఱకే ప్రకృతి అనే దృష్టికోణం కాక ప్రకృతికై మనము, ప్రకృతిలో మనము అనే భావన పెంపొందించే ధోరణి సునాయాసంగా కర్తవ్య బోధ చేయగలదు. ఈ కర్తవ్యబోధ లోపించిన రచనలు కాలానికి నిలువడం లేదు.
2. సామాజిక స్పృహ లో ముఖ్యంగా చేరవలసినది ఆశాభావము. భీభత్స రసమొలుకుతూ నిరాశ, నిర్వేదము , పరస్పరద్వేషము పెంచుతూ పోతున్న రచనలు కాలానికి నిలువవు. బలమైన సంకల్పంతో నిండిఉండే ఆశావహ దృక్పథంతో ఉంటేనే ఆ రచన చేయి పట్టుకొని దారి చూపించి సమాజాన్ని తద్వారా విశ్వాన్ని సంక్షేమం వైపుకు నడిపిస్తుంది. ప్రగతికి బాటలు వేస్తుంది.

[ad id=’3971’]

ఈ రెండు ప్రతిపాదనలనూ ఈ విధంగా నిరూపించవచ్చు.

1. వేలూ లక్షలూ ఉన్న ప్రాచీన కావ్యాల పరంపరలో కర్తవ్యనిష్ఠను బోధిస్తూ, చీకటివెలుగుల వలె మంచిచెడులు నిరంతర సంచారం చేసే లోకంలో మనవంతు దీపం వెలిగించగలగడం చూపించడం వల్లనే రామాయణం మొదలైన గ్రంథాలు ప్రపంచ దృష్టిని నేటికీ అద్భుతంగా ఆకర్షిస్తున్నాయి.
రామాయణంలో కర్తవ్యనిష్ఠ ఎలా ఉందన్నది నిరూపించడానికి ప్రయత్నిస్తాను. మనిషి స్వతహాగా ప్రేమమయుడు. ఆనందమయుడు. అది తాత్కాలికమైన లౌకికానందం కానివ్వండి, శాశ్వతమైన బ్రహ్మానందం కానివ్వండి. ఆనందం పొందడమే ప్రాణిమాత్రపు ఏకైక లక్ష్యం. ఇది సహజమైనది. కానీ ఈ ఆనందం పొందే క్రమంలో ఇతరుల ఆనందాన్ని ధ్వంసం చేసేదే దుర్మార్గం అనబడుతుంది. లౌకికానందం పొందాలనుకున్న సామాన్యులను, బ్రహ్మానందం పొందాలనుకున్న అసామాన్యులను బాధించి తన ఎల్లలను మీరి నడచుకున్న పక్షానికి ఆ ఎల్లలను గుర్తు చేయడమే అందులో ఉన్న కర్తవ్యనిష్ఠ. ప్రాణిమాత్రపు సహజస్వభావమైన ఆనందాకాంక్ష కు ఆటంకాలు తొలగించడమే ఇందులో ఉన్న ప్రాకృతిక స్పృహ. కొందరికి అవతలి పక్షానికి ఉన్న ఆనందం గుర్తించబడలేదన్న సందేహం ఉంది. గుర్తించబడింది , సహించబడింది. కర్తవ్యపరాయణుడైన శ్రీరాముడు చెడు మార్గగాములను ఎవరినీ పుట్టగానే చంపలేదు . ఘాతుకాలు చెయ్యగానే చంపలేదు. మంచిచెడుల విచక్షణ ప్రతి ప్రాణికీ సహజంగా ఉంటుందన్న నియమాన్ని ఆదరించినవాడై తగు సమయం ఇచ్చాడు. లోకమంతా బాధింపబడుతుంటే ఒక దుర్మార్గ పక్షాన్ని అంతం చేయడమే తన కర్తవ్యంగా తెలుసుకొని చేశాడు. భూదేవి వెళ్ళి మొఱ పెట్టుకుందంటే అర్థం లోకమంతా బాధింపబడుతోందనే. అప్పుడు కూడా ఏ జాతిని మొత్తంగా చంపలేదు. దుర్మార్గులకూ వారికి తోడ్పడే వారికీ మాత్రమే శిక్షవిధించాడు.

2. కోట్లకొలదీ కాగితపు పుస్తకాలు, కాగితం కాని పుస్తకాలు నేడు తయారయినా దాదాపు ఒక శతాబ్దపు పరిధి అంతటిలోకీ స్వాతంత్ర్య సంగ్రామం నాటి ప్రేరణాత్మకరచనలే నేటికీ ఉద్వేగాన్ని , ఆనాటి అదే స్ఫూర్తినీ కలిగిస్తున్నాయి. బయటికి వస్తామో లేదో తెలియని ఆనాటి స్థితి అయిన ఒక చీకటి గుహపయనంలో భారతజాతికి దారిదీపాలై వెలగడమే దీనికి కారణం. నిరాశ, నిర్వేద స్థితికి త్రోయడం కాక ఆశ అనే వెలుగు వైపు ప్రయాణిస్తున్నామన్న నమ్మకం కలిగి ఉండడమే ఆ ప్రకాశానికి అసలైన కారణం.

నిష్కర్ష
ముఖ్యంగా కవిహృదయాన్ని ఆదరించే రసజ్ఞత తగ్గిపోతున్న ఈ కాలంలో మనం చేయవలసింది- జగత్కల్యాణాన్ని ఆశించే , స్పందించే కవి హృదయాన్ని అర్థం చేసుకోవడం. కవి హృదయపు దార్శనికతను అనుభూతి చెందడం.
మానవజాతి అన్ని జాతుల్లో శ్రేష్ఠమైన బుద్ధి కలిగిన జాతిగా’స్పందించే కవి గుణాన్ని’ నిరాదరించక ప్రోత్సహిద్దాం.
కేవలం ప్రకృతితో మాత్రమే తాదాత్మ్యం చెండడం కానీ కేవలం మనుష్య సమాజంతో తాదాత్మ్యం చెందడం కానీకాకుండా వైశ్వికస్పృహతో కూడిన కవిత్వం నిండిన పుస్తకాలు జగతి నిండితే,
మనసుల్లో నిండిపోతాయి. ఉండిపోతాయి. వాటికే తరాలు మారినా విలువలు తగ్గవు.పెరుగుతూనే ఉంటాయి. ఆదర్శంగా నిలుస్తూనే ఉంటాయి.
______ ____________ _________