[box type=’note’ fontsize=’16’] కథా రచనలోని విభిన్నప్రక్రియలను వివరిస్తూ కథ గురించి అవగాహన కలిగించే వ్యాసపరంపర, తెలుగు సాహిత్యంలో ఇంతకు ముందు వచ్చిన గ్రంథాల కంటే భిన్నమైన వస్తురూపాలతో – విలక్షణంగా వెలువడిన గ్రంథాల విశ్లేషణ. తెలుగు సాహిత్యంలో అత్యంత అనుభవజ్ఞుడయిన రచయిత విహారి విశ్లేషణాత్మక వివరణలివి. [/box]
ఆత్మకథలకు కొత్త ఒరవడి సమ్మెట ఉమాదేవి: ‘మా పిల్లల ముచ్చట్లు’
[dropcap]శ్రీ[/dropcap]మతి ఉమాదేవిగారు ఉపాధ్యాయినిగా – తమదైన ప్రత్యేకతని నిరూపించుకున్న విదుషీమణి. ఉత్తమ కథారచయిత్రిగా ఆమె-సామూహిక చైతన్యంగల గిరిజన, బహుజన, ఆదివాసీ జన జీవిత చిత్రణ చేసి మానవ సంబంధాల్నీ, మానవీయ విలువల్నీ ఉన్నతీకరించి సాహితీలోకంలో విలక్షణమైన స్థానాన్ని గడించారు. ఎందరో అభిమానులకు గౌరవాస్పదురాలు అయినారు.
ఉమాదేవిగారు పదవీ విరమణ సందర్భంగా – ఈ అపూర్వమైన, వినూత్నమైన పుస్తకాన్ని వెలువరించారు. ‘మా పిల్లల ముచ్చట్లు’ ఆత్మకథనానికి ట్యాగ్ లైన్ – ‘ఒక టీచర్ అనుభవాలు’ అని ఎంతో వినమ్రంగా చేర్చారు.
పుస్తకం మొత్తంలో ఉమాదేవిగారి సున్నితమైన వ్యథాభరితమైన మనసూ, జీవనరేఖ అంతర్లీనంగా పర్యాప్తి చెందాయి.
‘ఒకే కాలంలో వివిధ ప్రాంతాల్లో బ్రతుకుతున్న పిల్లల ఆర్థిక, సామాజిక స్థితిగతుల్లో, వారి విద్యా సామర్థ్యాలలో, సౌకర్యాలలో, వారి భాషలో, భావ వ్యక్తీకరణలో, ఆత్మవిశ్వాసంలో…. మొత్తం జీవన విధానంలో ఎంత వ్యత్యాసముందో కదా’ అన్న బాధావ్యథలు ఆమెను నిరంతరం వేధిస్తూ ఉన్నాయి. ఆయా అనుభవాల్లో సకృత్తుగా తగిలే సంతోష వీచికలూ, సాంద్రంగా గాయపరచే విషాదకర ఘటనలూ, కంటతడి పెట్టించి అలజడి కలిగించిన సన్నివేశాలు – ఆమెను కలవరపరుస్తూనే ఉన్నాయి. వీటన్నిటి నడుమా-ఆమెను ఒక్కింత గర్వపడేట్టు చేసిన క్షణాలూ ఉన్నాయి. ఇదిగో-వీటన్ని సమాహారంగా, ఈ అక్షర దృశ్యాల్ని ఈ కథనాల్లో మనకందించారు.
ఉపాధ్యాయినిగా-ఉమాదేవిగారు బహుపాత్రల్లో బాధ్యతల్ని నిర్వహించారని నిరూపిస్తుంది, ఈ పుస్తకం. ‘కొన్ని అనుబంధాలెప్పుడూ ముచ్చటగానే వుంటాయి’ అనే కథనంలో – అన్నా చెల్లెలు, అక్కాతమ్ముడు-వీరిమధ్యన గల మమతానురాగాల వాస్తవాల్ని వ్యక్తీకరించినప్పుడు ఉమాదేవిగారిలోని మనస్తత్వవేత్త, మానవత్వ పరిశీలకురాలు-నిలువెత్తు సంతకంగా మనముందు నిలుస్తారు. ఆ శైలిలోని ఆర్ద్రత-మన గుండెల్నీ తడిచేస్తుంది. ‘ఒక పసికుసుమం’, ‘నా బాధ్యతను గుర్తుచేసిన చిత్రం’, ‘పంచుకుని తినడం’ వంటివి ఎన్నెన్నో-పిల్లల నిత్య జీవితాల్లోని సంభవాల్ని ఆవిష్కరించాయి.
సామాజిక బాధ్యతని గురించీ, సామాజిక న్యాయం గురించీ ఆవేదన పడే ‘మనిషి’గా ఉమాదేవిగారిని ఎన్నెన్నో కథనాల్లో చూస్తాము. ‘కంచం-గ్లాసు’ అన్న ఖండికలోని ఈ వాక్యాలు చదివి, ఆలోచనలో పడనివారూ, అంతర్ముఖీనులై అలజడి చెందనివారూ ఉంటారని నేననుకోను.
“పిల్లలకు మధ్యాహ్నం అన్నం పెట్టాలని తీర్మానించిన ప్రభుత్వం అన్నం కంచాలను ఎందుకివ్వరు? మంచినీళ్ళ గ్లాసులను ఎందుకివ్వరు? లేదా తెచ్చుకున్న పలు, గ్లాసులు బడిలోనే ఉంచుకొనేలా ఎందుకు అరలు కట్టరు? ఇక గ్లాసుల సంగతికి వస్తే నాకు తెలిసి ఎనభై శాతం బడులల్లో పిల్లలు పంపుదగ్గర నించుని చేత్తో నీళ్లు పట్టుకుని తాగుతారు. లేదా పళ్ళెంలో నయినా పట్టుకుని తాగుతారు.
మన బిడ్డలు ప్లేటుతోనో, దోసిళ్లతోనో పట్టుకుని మంచినీళ్లు తాగడం ఎప్పుడయినా చూసామా?”
ఇలాంటిదే ‘ఒక కంచం కథ’. ఈ అనుభవాన్ని ఉమాదేవిగారి మాటల్లో – యథాతథంగా, పొందుపరుస్తాను. లేకుంటే, ఆ ఘటన అంతస్సారం స్పష్టంగా మన మనసుకు పట్టదు. చూడండి:
‘ప్రభుత్వ బడి పిల్లలకు మధ్యాహ్న భోజనం పెడుతూ కంచాలు మాత్రం ఇళ్ల దగ్గర నుంచి తెచ్చుకొమ్మనడం ఏమి న్యాయమో అర్థం కాదు. బ్యాగు చిరిగిపోయో, మర్చిపోయో పిల్లలెవరయినా అన్నం ప్లేట్ తెచ్చుకోకపోతే ఆ రోజు పిల్లలు భోజనానికి చాలా ఇబ్బంది పడతారు. ఊర్లో కనీసం విస్తర్లు కూడా దొరకవు. దొరికినా పిల్లల దగ్గర డబ్బులు వుండకపోవచ్చు. ఒక రోజు ఒక అబ్బాయి ఇలాగే ఎందుకో ప్లేట్ తెచ్చుకోలేదు. వాడికి బాగా ఆకలి వేస్తున్నది. అట్లాగే గోడకి ఆనుకుని నిల్చున్నాడు. సరే విషయం తెలుసుకున్న నేను ఒక అబ్బాయిని పిలిచి “ఒరే నాన్నా… త్వరగా అన్నం తిని నీ ప్లేట్ కడిగి తీసుకురా! వీడు ప్లేట్ తెచ్చుకోలేదు. పాపం వాడికి బాగా ఆకలి వేస్తుందంటా” అన్నాను. నా వంక అదోలా చూసి తలవంచుకుని అన్నం తినేసి ప్లేట్ కడుక్కుని క్లాసు వెళ్ళిపోయాడు. ఆ సంగతి నాకు తెలియక ఇంకా ప్లేట్ తెస్తాడని చూస్తూ “ఏరా వాడింకా రాలేదేంటి?” పక్క పిల్లాడిని అడిగాను. “వాడు ఎప్పుడో తినేసి క్లాసులో కూర్చున్నాడు మేడమ్!” అన్నారు పిల్లలు. నేను ఆశ్చర్యంగా వాడిని పిలిచి “ప్లేట్ ఏదిరా” అంటే మాట్లాడకుండా కూర్చున్నాడు. నేను మళ్ళీ మళ్ళీ పట్టుదలగా అదే ప్రశ్న వేశాను. వాడు మాట్లాడలేదు. మిగతా పిల్లలు “వాడు అంతే మేడమ్, వాడు ప్లేట్ ఇవ్వడు” అని తీర్మానించారు. నేను కాస్త అయోమయంగా చూస్తూ ఇంకో అబ్బాయి ప్లేట్ తెప్పించి అన్నం పెట్టించాను. కానీ ఈ అబ్బాయి చెయ్యి వదలలేదు.
“చూడు! వాడికి విపరీతమైన ఆకలి వేస్తోంది, ఎదురుగా భోజనం ఉంది, నీ చేతిలో ప్లేట్ ఉంది. వాడికి నీవు ప్లేట్ ఎందుకు ఇవ్వలేదు?” నాకు అంతకంతకూ కోపం, పౌరుషం ఎక్కువైపోతున్నది. “ఉమా మేడమ్, మీరు ఇక లోనికి రండి. మీరు ఎంత పౌరుష పడ్డా వ్యవస్థను మార్చలేరు. ఆకలేసిన ఆ పిల్లాడు హరిజనవాడ పిల్లాడు. ప్లేట్ ఉన్న పిల్లోడు కోక్యా తండా పిల్లోడు. ఎవరినీ మనం మార్చలేము” అన్నారు. నా అయోమయం అంతా వదిలిపోయి మెదడు మొద్దుబారిపోయింది. నేను అన్నం తినలేకపోయాను. ఇంత చిన్న పిల్లల్లో కూడా కుల జాడ్యం ఎంతబలంగా నాటుకుపోయింది అనుకున్న నాకు ఎంత దుఃఖం కలిగిందంటే ఆ సంఘటన ఎప్పుడు తల్చుకున్నా మనసంతా బాధగా ఉంటుంది.”
ఇలా, ‘ఒక టీచర్ అనుభవాలు’. పుస్తకమంతా ఆలోచనీయమైన వాస్తవాలే. విద్యారంగంలో ఉమాదేవిగారి కృషి, భవిష్యత్ తరాలకు కూడా ఆమె స్ఫూర్తిదాయకమైన బోధన, శిక్షణ, జ్ఞాన వితరణ ఎంతో విలువైనవి, శ్లాఘనీయమైనవి. ఉపాధ్యాయినిగా నిజానికి తెలుగు జాతి గర్వపడే జీవన విధానాన్ని అనుసరించిన మహనీయమూర్తి ఆమె. ఉమాదేవిగారికి అభినందనలు.
ఎంతో సామాజిక ప్రయోజనం కలిగిన పుస్తకాలను తాముగా ప్రచురిస్తూ లోకోపకారం చేస్తున్న డా॥ వరప్రసాద్ రెడ్డిగారు, ఉమాదేవిగారి ఈ రచనను ప్రచురించి, తెలుగు సాహితీలోకానికి కానుకగా ఇచ్చారు. ‘ఒక చిన్న పిల్లల విశ్వవిద్యాలయంగా తలపింపచేశారు. ఎంతో అంకితభావం ఉంటేనేగాని సర్వం తానై, ఇంత కృషి, ఇంత ప్రగతి సాధించగలిగేవారు కారు’ అన్నారు డా॥ వరప్రసాద్ రెడ్డిగారు. అక్షరసత్యం! వారూ, వీరూ – ఇరువురూ పుణ్యులూ, ధన్యులూ!!
విద్యారంగానికి సంబంధించిన ప్రతి ఒక్కరూ, ఆ రంగంపట్ల శ్రద్ధాసక్తులు కలిగిన వారందరూ – తప్పక చదవాల్సిన పుస్తకం ‘మా పిల్లల ముచ్చట్లు’!
