[box type=’note’ fontsize=’16’] ప్రేమే నేరమౌనా? మాపై ఈ పగేలా ? అని తిట్టుకుంటూ దూషించే ప్రేమికులు కారు వీళ్ళు…అత్యంత విభిన్నమైన ప్రేమగాథ – వంకాయల శివరామకృష్ణారావు రచించిన కథ “యథాకాష్ఠంచ“. [/box]
[dropcap]మ[/dropcap]ధ్యాహ్నం భోజనం చేసి పడుకున్న భాస్కరానికి నాలుగవుతుండగా మెలుకువ వచ్చింది. మంచం దిగి బాల్కనీ లోకి వచ్చి నించున్నాడు. ఎదురుగా దట్టంగా మబ్బులుకమ్మిన ఆకాశం. కనుచూపుమేరంతా తమ కొబ్బరితోట. చెట్లమధ్య వరుసల్లో వేసిన అరటి, కోకో చెట్లూ అన్నీ మబ్బుపట్టిన వాతావరణం లో చీకటిగా కనిపిస్తున్నాయి. మరోవైపు కంకులుపోసుకొని ఉన్న వరిపైరు గాలికి అలలు అలలుగా ఊగుతూ భాస్కరానికి ఉల్లాసాన్నిచ్చింది. “నాన్నగారు నన్ను ఇక్కడికి పంపి మంచిపనే చేసారు” అనుకున్నాడు.
ఇంతలో చిన్నయ్యగారు నిద్రలేచి బాల్కనీలో నించుని ఉండడంచూసిన పాలేరు అన్నవరం ” అబ్బాయిగారూ, టీ తాగుతారా?” అని అడుగుతూనే ఫ్లాస్కులో సిధ్ధంగా ఉన్న వేడి టీ ని గ్లాసులోపోసి భాస్కరానికి అందించాడు. సిగరెట్టు అంటించి, టీ తాగుతూ కూర్చున్న భాస్కరానికి దూరం నించి మైకులో ఏవో భజన పాటలు వినబడ్డాయి. కొంచెం సేపు గడిచేకా ఒక స్త్రీ కంఠం వినబడింది ఏదో ఉపన్యాసం ఇస్తూ!
“ఈ పాటలూ భజనలూ యేమిటి అన్నవరం” అని ప్రశ్నార్థకంగా చూశాడు భాస్కరం. ” అయాండీ! మన కరణంగారిపుంత కి దగ్గర్లో మన అరటితోటకి ఆనుకుని యెవరో ఒక ఆడ సాదువమ్మగారు మటం పెట్టారు బాబూ! నాన్నగారు ఆవిడికి చాలా సాయంచేసారు. ఈ పాటలూ బజన్లూ అన్ని అక్కణ్ణించేనండీ” అన్నాడు అన్నవరం. అతను మాట ముగించాడో లేదో ఫెళఫెళారావాలతో ఉరుములూ, మెరుపులూ, ఆ వెంటే వానా మొదలయ్యాయి. ఇక అబ్బాయిగారు బయటికివెళ్ళరు అని గ్రహించిన అన్నవరం కొబ్బరితోటలూ, పంటలూ, రోజురోజుకీ పెరుగుతున్న కూలీల సమస్యలూ అన్నీ యేకరువు పెట్టసాగాడు.
మర్నాటి ఉదయం భాస్కరం కాలకృత్యాలు తీర్చుకుని, అన్నవరాన్ని తీసుకుని నడకకి బయలుదేరాడు. అంతలోనే మళ్ళీ లౌడ్ స్పీకర్ లో భగవద్గీత మొదలయింది. నిన్న సాయంత్రం అన్నవరంచెప్పిన మఠం గుర్తొచ్చి అదేంటో చూద్దామనిపించి భాస్కరం అటువైపు తిరిగాడు. కొద్దిసేపట్లోనే ఆశ్రమంకనబడింది. అన్నవరం పరుగెత్తి పోయి, రాజమండ్రి నించి లాయరుగారబ్బాయిగారొచ్చారని అక్కడివారికి చెప్పాడు. ఎవరో ఒక వృధ్ధస్త్రీ వచ్చి భాస్కరాన్ని లోనికి తీసుకెళ్ళింది. అక్కడ ప్రత్యేకంగా ఉన్న ఒక కుటీరం దగ్గరికి తీసుకెళ్ళి, “కూర్చోండి బాబూ, మాతాజీ వస్తారు “అని చెప్పింది.
కొద్దిసేపట్లో మంచి తేజస్విని అయిన అరవైయేండ్ల కాషాయాంబరధారిణి వచ్చారు. ఆవిడ ముఖం లో యేదో గొప్ప వెలుగు కనబడింది భాస్కరానికి. లేచి నమస్కరించాడు. అతన్ని దీవించి, తన మఠానికి భాస్కరం తండ్రి వెంకట్రామయ్యగారు చేసిన సహాయాన్ని మెచ్చుకున్నారు. “బాబూ, నేను దేశమంతా తిరిగినదాన్ని. ఈ ప్రదేశం నాకు ఎందుకో బాగా నచ్చింది. ఇక్కడ స్థిరపడి, ఆశ్రమాన్ని కట్టుకోవాలనిపించింది. ఈ చుట్టుపక్కల పొలాలూ, తోటలూ అన్నీ మీవేనని తెలిసి, రాజమండ్రి వెళ్ళి మీ నాన్నగారిని కలిసాను. పుణ్యాత్ముడైన ఆయన మాకు ఆశ్రమం కట్టుకోడానికి ఈ స్థలాన్ని ఇచ్చారు. మీరు అచ్చం నాన్నగారిలానే ఉన్నారు, చాలా సంతోషం బాబూ, మీరు వచ్చినందుకు” అంటూ ఆవిడ భాస్కరం వివరాలన్నీ తెలుసుకున్నారు.
ఇంతలో, “మాతాజీ” అంటూ ఒక శ్వేతాంబరధారిణి అక్కడికి వచ్చింది. ఆమెను భాస్కరం ఒక్క క్షణం తేరిపారచూసి విద్యుద్ఘాతం తగిలినవాడిలాగ అయ్యాడు. ఆమె కూడా అతన్ని చూసి అదే అవస్థకు గురయినట్టనిపించింది. అంతలోనే తేరుకుని, మాతాజీతో యేదో మాట్లాడి, నిర్వికారంగా అక్కడినించి వెళ్ళిపోయింది. “ఆమె ముమ్మాటికీ సారసే! సందేహం లేదు. తనను ప్రాణప్రదంగా ప్రేమించి తనది కావలసిన వ్యక్తి, ఇక్కడెందుకుంది? దాదాపు పదిహేనేళ్ళ తరువాత ఇదే ఆమెను చూడడం…ఇలా తెల్లబట్టల్లో, ఆశ్రమవాసినిగా! భాస్కరంముఖంలో విషాదరేఖలు దోబూచులాడాయి. మరికొంతసేపు మాతాజీ వద్ద గిడిపి భాస్కరం వెనుదిరిగాడు. సారస గురించి ఆవిడని అడుగుదామనుకొని, మళ్ళీ ఆపని చెయ్యలేకపోయాడు. వెంటనే ఇంటికి పోవాలనిపించక, దారిపక్కనే ఉన్న ఆంజనేయస్వామి గుడి అరుగుపై కూర్చుండి పోయిన భాస్కరాన్ని గతస్మృతులు చుట్టుముట్టాయి.
భాస్కరం రాజమండ్రిలో పేరుమోసిన లాయరు వెంకట్రామయ్యగారి ఏకైక పుత్రుడు. ఇద్దరు కూతుళ్ళ తరువాత పుట్టిన ఒకే కొడుకు కావడంతో తల్లిదండ్రులకూ, అక్కలకూ కూడా అతనంటే ఎంతో ముద్దు. ఎంత గారాలపట్టి ఐనా, భాస్కరం చదువులోనూ, మంచి నడతలోనూ అందరికీ ఆదర్శంగా ఉండేవాడు. అతనికి చిన్నప్పటినించీ మంచి పుస్తకాలు చదవడం అలవాటయింది. తండ్రివద్దనున్న సాహిత్యాన్నంతా చదివేసాడు ఇంటర్ పూర్తయ్యేసరికి. ఆ తరువాత రాజమండ్రి లోనే ఉన్న గౌతమీ గ్రంథాలయం లోని ఉత్తమ గ్రంథాలన్నీ ఆపోశనపట్టాడు, డిగ్రీ పూర్తయ్యేలోగానే! మంచిమార్కులతో డిగ్రీ పూర్తిచేసి, తండ్రిగారి కోరికమీద న్యాయశాస్త్రం చదవడానికి విశాఖపట్నంచేరాడు. వెంకట్రామయ్య గారు కొడుకుని హాస్టల్లో ఉంచక, మహారాణీపేట లోనున్న తమ దగ్గరిబంధువుల ఇంట ఉంచారు, వారు అతన్ని బాగా చూసుకుంటారనే నమ్మకంతో!
భాస్కరానికి దైవభక్తి ఎక్కువ. రోజూ కాలేజీ నించి ఇంటికి వెళ్ళేటప్పుడు దగ్గర్లో ఉన్న కృష్ణమందిరానికి వెళ్ళేవాడు. ఒకరోజు కృష్ణమందిరంలోనే చూశాడు సారసను మొదటిసారి. మల్లెచెండుకి ప్రాణంవచ్చి నడిచివస్తున్నట్టుందే అనుకున్నాడు ఆమెను చూసి. ఒక స్త్రీని చూసాక అదే అతని తొలిస్పందన! ఒక చిత్రమైన అనుభూతి అతన్ని కమ్ముకుంది. ఇంటికి చేరాకా కూడా ఆమెనుగురించే ఆలోచనలు!
ఆమె అక్కడికి మళ్ళీ వస్తుందనే ఆశతో రోజూ కృష్ణమందిరానికి వెళ్ళేవాడు. కొన్నిరోజులతరువాత అతని కోరిక నెరవేరింది. ఈసారి ధైర్యం చేసి ఆమెను పట్టుపట్టి చూశాడు. నిజంగానే నడిచివస్తున్న మల్లెతీవ ఈ అమ్మాయి అనుకున్నాడు. “సారసా, ఇంక వెళ్దామా” అని ఆమె స్నేహితురాలు పిలవడంతో ఆమె పేరు సారస అని తెలిసిందతనికి. ‘సారసం అంటే పద్మం, ఎంత అందమైన పేరు’ అనుకున్నాడు. ఆరోజు అతనికి ఎక్కడలేని ధైర్యం వచ్చింది. ఆమె వెనకే వెళ్ళి, తను కృష్ణానగర్ లోని లేడీస్ హాస్టల్లో ఉంటోందని కనిపెట్టాడు.
***
ఒక ఆదివారం యూనివర్సిటీ కాన్వొకేషను హాల్లో జరుగుతున్న కవిసంగమం సభకువెళ్ళిన భాస్కరం అక్కడ సారసను చూసాడు. ఆమెకి సమీపంలోనే ఒక సీట్లో కూర్చున్నాడు, ఆమెనే చూస్తూ! కొంతసేపయ్యక ఆమెను వేదికపైకి పిలిచారు, మాట్లాడ్డానికి. ఆధునిక కవితారీతులపై ఆమె సోదాహరణంగా మాట్లాడ్డం చూసిన భాస్కరం ఆమె సాహిత్యజ్ఞానానికి అబ్బురపడ్డాడు. సభ పూర్తయ్యాక పూనకం వచ్చినవాడిలా వెళ్ళి ఆమెకు తనను పరిచయం చేసుకొని, ఆమెను అభినందించాడు. సాధారణంగా మగవిద్యార్థులతో మాట్లాడని సారస, భాస్కరం మాటల్లోని సంస్కారానికీ, స్వచ్చంగా కనబడ్డ అతని ముఖాన్నీ చూసి, తను ఎం. ఏ. తెలుగు మొదటి సంవత్సరం చదువుతున్నట్టూ, తమది కూడా రాజమండ్రేనని, తన తండ్రి అక్కడి ప్రముఖ వైద్యుడు రాజారావుగారనీ చెప్పింది. తమ ఇద్దరిదీ ఒకే వూరు అని తెలియడంతో ఇద్దరూ సంతోషించారు.
అలా ఏ సుముహూర్తంలో పరిచయం అయిందోకాని, వారిద్దరి అభిరుచులూ, అభిప్రాయాలూ ఒకటే కావడంతో వారి స్నేహం క్రమంగా పెరిగి, బీజప్రాయం నుండి మొలకై, అనతికాలంలోనే సౌరభాలు వెదజల్లే మల్లె తీగలా పెరిగి పందిరిగా అల్లుకుపోయింది. ఒకరికి తెలిసిన విషయాలు ఒకరికి చెప్పుకునేవారు. ఆమె అన్నిరకాల సాహిత్యాన్నీ చదివేది. అలా చదివి అర్థం చేసుకుని అనుభవించే ఆనందానికి మరేదీ సాటిరాదని ఆమె అనేది. ఎం. ఏ. అయ్యాకా వేదకాలం నించీ ఉన్న రచయిత్రులపై పరిశోధన చెయ్యాలన్నది తన కోరిక అని ఆమె అనేది.
ఒకసారి సెమెస్టర్ పరీక్షలయ్యాక ఇద్దరూ కలిసి రాజమండ్రి వెళ్ళారు. భాస్కరం సారసను తన ఇంటికి ఆహ్వానించాడు. సహజంగా సిగ్గరి ఐన తమ కొడుకు ఇలా ఒకమ్మాయిని ఇంటికి పిలవడం అతని ఇంట్లో వారికి ఆశ్చర్యాన్ని కలిగించినా, సారస రూపలావణ్యాలకూ, కలుపుగోలుతనానికీ వారు ముచ్చటపడ్డారు. తొలిచూపులోనే భాస్కరం తల్లికి ఆమె అంటే మంచి అభిప్రాయం కలిగి, ఈ ముచ్చటైనపిల్ల తన ఇంటికోడలైతే బాగుండును అనిపించింది. రాజారావుగారికీ తమకీ అన్నివిషయాల్లోనూ కుదరడం కూడా ఇందుకు కారణం. ఐనా, ఇంకా వీళ్ళ చదువులు పూర్తికావాలిగా, అప్పుడు చూద్దాంలే అనుకున్నారావిడ. ఆ తరువాత ఒక రోజు సారస భాస్కరాన్ని రాజారావుగారికి పరిచయం చేసింది. ఆయనకి క్షణం తీరిక ఉండదు. బ్రహ్మాండమైన ప్రాక్టీసు. మంచి హస్తవాసిగలవారిగా పేరుంది. సారస ఒక్కతే సంతానం ఆయనకి. నాలుగేళ్ళ క్రితం సారస తల్లి ఒక ప్రమాదంలో మరణించింది. ఆప్పటినించి ఆయనకి కూతురే సర్వస్వం ఐంది. ఒక డాక్టర్నే అల్లుడిగా తెచ్చుకుని తన ప్రాక్టీసుని కూడా అప్పగించి తను రిటైరైపోవాలని ఆయన సంకల్పం. ఐతే, సారస భాస్కరాన్ని పరిచయంచేసినప్పుడే ఆయనకి అనుమానంవచ్చింది, వారిది కేవలంపరిచయమేనా, లేక వేరే అభిప్రాయాలు వాళ్ళకి యేమైనా కలుగుతున్నాయా అని. కానీ, అప్పటికి మాత్రంభాస్కరంతో కలుపుగోలుగానే మాట్లాడారాయన.
భాస్కరంవెళ్ళిపోయాక, ‘బేబీ, ఈ పరిచయాలు ఈ వయసులో బాగానే ఉంటాయి. కానీ నువ్వు మితిమీరి పెంచుకుంటే వాటిలో కూరుకుపోతావు. అతనికి ఎంత చదువున్నా, సంస్కారం ఉన్నా, నువ్వు మాత్రం ఆడపిల్లవి, జాగ్రత్తగా ఉండాలి’ అని సగటు తండ్రిలాగానే హెచ్చరించారాయన. కాలక్రమంలో భాస్కరం లా కోర్సు పూర్తయింది. సారస కూడా ఎం. ఏ. పూర్తిచేసి పీహెచ్ డి లో చేరింది. రాజారావుగారి అనుమానాన్ని నిజం చేస్తూ వాళ్ళిద్దరి స్నేహం గాఢమైన ప్రేమగా మారింది. పెళ్ళి కూడా చేసుకోవాలనే నిర్ణయానికి వచ్చేసారిద్దరూ! భాస్కరానికి తన తల్లిదండ్రులకి సారస అంటే ఉన్న సదభిప్రాయం తెలుసు. రాజారావుగారిని ఒప్పించడం పెద్ద కష్టం కాదనుకున్నాడు. రాజమండ్రిలోనే తండ్రివద్ద జూనియర్ లాయరుగా చేరాడు.
**********
పరిశోధనలో తలమునకలుగా ఉన్న సారసని ఒకరోజు అర్జెంటుగా రమ్మని కబురుపెట్టారు రాజారావుగారు, ఎందుకో చెప్పకుండా! తీరా వెళ్ళేకా తెలిసింది ఆమెకి, తనకి రాజమండ్రి లోనే ఉన్న మరో ప్రముఖ వైద్యుడు శివానందు గారి కుమారుడు డా. సురేష్ తో పెళ్ళి చేసే ఉద్దేశంతో, ఆ విషయాలు మాట్లాడ్డానికి రమ్మన్నారని. సురేష్ తనకి బాల్యంనించీ తెలిసినవాడే. కార్డియాలజీలో సూపర్ స్పెషాలిటీ చేస్తున్నట్టు కూడా తెలుసు. రాజారావుగారు సహజంగా జెనరల్ ఫిజీషియను ఐనా ఎక్కువ గుండెకు సంబంధిచిన కేసులే వస్తాయి ఆయన దగ్గరికి. అందుచేతనే కార్డియాలజీ చేసిన సురేష్ ని అల్లుణ్ణి చేసుకుంటే తన ప్రాక్టీసంతా అతనికే వస్తుందని, కొన్నాళ్ళ తరువాత తను రిటైర్ కావచ్చుననీ ఆయన ఉద్దేశం.
‘బేబీ, అన్నీ బాగా ఆలోచించే ఈ నిర్ణయాన్ని తీసుకున్నాను. నువ్వు దీనికి ఒప్పుకోవాలి’ అని తండ్రి అనేసరికి సారస నిర్ఘాంతపోయింది. ఇది ఆమె ఊహించని విషయం! “నాన్నగారూ, నాకు మళ్ళీ డాక్టర్ల కుటుంబం లోకే వెళ్ళడం ఇష్టంలేదు. క్షణంతీరికలేని వ్యక్తితో నాకు సరిపడదు. ఐనా, నా పెళ్ళి నా అభిప్రాయం ప్రకారం నాకు నచ్చినవారితో జరగాలి కదా? నా చదువుకూడా పూర్తికాలేదు. అదయ్యాకే పెళ్ళిసంగతి నాన్నగారూ” అంది సారస.
“బేబీ, పెళ్ళిలాంటి ముఖ్యవిషయాల్లో నువ్వు నా మాట వినక తప్పదు. అసలు నిన్ను కూడా డాక్టర్నే చేద్దామనుకున్నాను. కానీ నువ్వు సాహిత్యం, సంగీతం అంటూ నా మాట వినకుండా ఎమ్మే చదివావు. అప్పుడు సరేనని ఊరుకున్నాను. కానీ ఇప్పుడు నువ్వు నామాట వినకతప్పదు. నేను శివానంద్ గారికి మాట ఇచ్చేశాను. ఈ పెళ్ళి జరగాలి, అంతే” అని ఖండితంగా చెప్పేసారు రాజారావు గారు.
“నాన్నగారూ, నా ఇష్టాయిష్టాలు తెలుసుకోకుండా ఎందుకిలా చేసారు? నా అభిప్రాయానికి విలువలేదా? నేను చిన్నపిల్లని కాదు కదా! ఐనా, నేనూ భాస్కరం గారూ పెళ్ళిచేసుకోవాలని నిర్ణయించుకున్నాం. నాలుగేళ్ళనించి మాకు పరిచయం. ఒకర్నొకరం బాగా అర్థం చేసుకున్నాం. ప్లీజ్, మా పెళ్ళికి ఒప్పుకోండి నాన్నగారూ” అని సారస ఎంత ప్రాధేయపడినా ఆయన తన పట్టు వదల్లేదు. దీనితో అలిగిన సారస, తండ్రి బిజీగా ఉన్న సమయం చూసి, నేను వైజాగు వెళ్ళిపోతున్నాను అని చీటీ రాసి పెట్టి వెళ్ళిపోయింది. తిన్నగా భాస్కరం ఇంటికి వెళ్ళింది. అతనికి తన తండ్రి చేస్తున్న ఘోరాన్ని వివరించింది. విన్న భాస్కరం, అతని తల్లిదండ్రులూ నిర్ఘాంతపోయారు. వెంకట్రామయ్యగారు తాను రాజారావుగారితో మాట్లాడతానన్నారు. అనుమానాలూ, ఆందోళనలూ కలగలిసిన హృదయంతో సారస వైజాగు వెళ్ళిపోయింది.
అన్నప్రకారం వెంకట్రామయ్యగారు ఒకరోజు సారస తండ్రిని కలిసారు. పిల్లల పెళ్ళి విషయం కదిపి, సారసను తమ కోడలుగా చేసుకుంటామన్నారు.
“అయ్యా, లాయరుగారూ, నా కూతురి పెళ్ళి నా ఇష్టప్రకారం చెయ్యాలనుకోవడం తప్పా? అది చిన్నపిల్ల, అనుభవం లేనిది. నేను ఒక నిర్ణయం తీసుకున్నాను అంటే దాని వెనక నా కారణాలు నాకుంటాయి. మీరు కూడా ఒక ప్రొఫెషనలే కదా! మీలాగే మీ అబ్బాయి కూడా లాయరు కావాలనే కదా లా చదివించారు? నా కూతురు నా వృత్తిలో లేదు కాబట్టి నా అల్లుడిగా డాక్టర్ని తెచ్చుకోవాలనుకోడం తప్పా? క్షమించండి, నా నిర్ణయాన్ని మార్చుకోలేను. మా అమ్మాయంటే మీకున్న ప్రేమకి ధన్యవాదాలు. నన్ను ఇంక వదిలేయండి “
రాజారావుగారి మాటలకు చివుక్కుమన్న హృదయంతో వెంకట్రామయ్య గారు వెనుదిరిగారు.
విషయం తెలుసుకున్న భాస్కరం, సారస పోనీ తామే రాజారావు గారికి తెలియకుండా పెళ్ళి చేసేసుకుందామా అని ఆలోచించారు. ఐతే, అతని తల్లిదండ్రులు వారించారు. తమ ఒక్కగానొక్క కొడుకు పెళ్ళీ ఇలా సమస్యలు తెచ్చేదిగా మారడం వారికిష్టం లేకపోయింది. ఇంతలో రాజారావుగారు కూడా ఏదో అనుమానం వచ్చినట్టు సారసను వైజాగు నించి రాజమండ్రి తీసుకొచ్చేసారు, ప్రొఫెసర్‌కి యేదో కారణం చెప్పి!
కొద్ది రోజుల్లోనే సారస వివాహం డా. సురేష్ తో జరిగిపోయింది.
***
సురేష్ చదువుతో పాటు సంస్కారం, సహృదయం ఉన్నవాడు. పెళ్ళయ్యే వరకు అతనికి సారస ప్రేమకథ తెలియదు. సారస తనకి బాల్యంనించీ తెలుసు, తండ్రికి మిత్రుడైన మరో డాక్టర్ కూతురు కావడంవల్ల! ఐతే, పెళ్ళి వేళ ఆమె ముఖంలో సంతోషంకనబడకపోవడాన్ని అతను గమనించాడు. అదే విషయంఆమెను అడిగాడు. ఏ విషయమూ దాచకుండా సారస అన్నీ అతనికి చెప్పేసింది. సురేష్ జరిగినదాన్ని ఒక స్మృతిగానే తన మనసులో దాచుకోమనీ, అనుకున్నవన్నీ జరగకపోతే జీవితం ఆగిపోదనీ చెప్పి ఆమెను ఓదార్చి ఆమెకు తన ప్రేమనే పంచాడు కాని ఆమెను గతాన్ని గుర్తు చేసుకునే అవకాశాన్ని ఎప్పుడూ రానియ్యలేదు. సారసకు కూడా జీవితంతో సమాధానపడక తప్పలేదు.
సారస మరొకవ్యక్తిని పెళ్ళాడి వెళ్ళిపోవడం భాస్కరం మనసుని బాగా గాయ పరచింది. ఆమెలా తను రాజీ పడలేకపోయాడు. ఇల్లూ కోర్టూ అన్ని వదిలేసి కొన్నాళ్ళు దేశమంతా పిచ్చివాడిలా తిరిగాడు. కొన్నాళ్ళు ఇలా బాధపడినా క్రమంగా కోలుకుంటాడులెమ్మని ఊరుకున్నారతని తల్లిదండ్రులు. కొన్నాళ్ళ తరువాత సుభద్రమ్మ గారు భాస్కరాన్ని తనవద్ద కూర్చోబెట్టుకొని ” నాయనా, జరిగినదాన్ని మర్చిపోరా! ఆ పిల్లకి నా కోడలయ్యే రాత లేదు. దాన్నే తల్చుకొని నీ జీవితాన్ని ఎందుకురా మోడు చేసుకుంటావు? నీ జీవితం పచ్చగా కొత్తచిగుళ్ళు వేస్తుంటే చూడాలని తల్లిగా నాకు ఉండదా? నీకు నచ్చిన పిల్లని తెచ్చి చేస్తాం, పెళ్ళి చేసుకోరా నాయనా” అని యెంతో నచ్చజెప్పారు. కానీ భాస్కరం వివాహానికి విముఖుడు గానే ఉండిపోయాడు.
కాలక్రమంలో భాస్కరంమెల్లగా స్తిమితపడ్డాడు. పెళ్ళిచేసుకోలేదు కాని వృత్తిపై మనసు లగ్నం చేసి గతస్మృతులను మనసుపొరల్లో అణచివేశాడు. భాస్కరం పెద్దక్క భర్త తనకి మేమమామ కొడుకు. అతనికి భాస్కరం మీద చాలా అభిమానం, అధికారం ఉన్నాయి. భాస్కరం పరిస్థితి చూసి కొన్నాళ్ళతడు ఇంటికి దూరంగా ఉంటే బాగుపడతాడని అతన్ని లండన్‌లో అంతర్జాతీయ న్యాయశాస్త్రం అభ్యసించమని చెప్పి ఒప్పించి అక్కడికి పంపేశాడు అతను. ఇంగ్లండులో చదువు పూర్తయ్యాక ఢిల్లీ జవహర్లాల్ నెహ్రూ యూనివర్సిటీలో అవకాశం వచ్చి అక్కడ అధ్యాపకుడిగా చేరిపోయాడు భాస్కరం. కాలం సాఫీగా గడుస్తోంది.
వెంకట్రామయ్య గారికి టైఫాయిడ్ వచ్చి బాగా నీరసించి పోయారని తెలిసి తండ్రిని చూడ్డానికి రాజమండ్రి వచ్చిన భాస్కరాన్ని అంబాజీపేట దగ్గరున్న తమ పొలాలనూ కొబ్బరితోటనూ చూసి అక్కడ చెయ్యవలసిన పనులను పూర్తిచేసుకు రమ్మని చెప్పారాయన. ఆ పనులమీదే భాస్కరం ఇక్కడికి రావడం జరిగింది.
***
“అబ్బాయి గారూ, మిమ్మల్ని రాత్రి బోయనానికి ఆరింటికి రమ్మని చెప్పమని పెదనాన్నగారు చెప్పారండి. ఇప్పుడే ఇటేపెల్లారండి. తిరిగెల్లేటప్పుడు మిమ్మల్ని తీసుకెల్తామన్నారండి. తయారుగా ఉండమన్నారు” అని అన్నవరం అంటుంటే భాస్కరం గతస్మృతుల్లోంచి బయట పడ్డాడు. అలాగేలే అన్నాడు అన్యమనస్కంగా. ఇన్నేళ్ళ తరువాత అకస్మాత్తుగా ఎదురైన సారస అతన్ని ఉక్కిరిబిక్కిరి చేస్తోంది. ఆమె ఇక్కడెందుకుంది? ఆ తెల్లబట్టలూ, ఆశ్రమవాసమూ ఏమిటి? ఇన్నాళ్ళ తరువాత ఆమెను ఇలా చూడ్డమేమిటి? తమ ప్రేమ భగ్నం కాకపోతే తామిద్దరూ భార్యభర్తలుగా పిల్లాపాలతో ఆనందంగా ఉండేవారు కదా! ఎంత చదువుకున్నా ఆమె చివరికి సగటు ఆడపిల్లలా పరిస్థితులకు దాసోహం అన్నది. ఆమెను పొందలేక తానెంత చిత్రవధననుభవించాడు! ఆ రోజు వాడిన ముఖంతో తమ ఇంటినించి వెళ్ళిపోయిన తరువాత ఆమెను మళ్ళీ చూడ్డం ఇదే! ఆమె తన పెళ్ళికి పిలిచినా, ఉక్రోషంతో తను వెళ్ళలేకపోయాడు. ఇంతలో పెదనాన్నగారి పలకరింపు విని, ఆలోచనల్లోంచి బయటపడి ఆయన వెంట నడిచాడు భాస్కరం.
***
మర్నాడు పొద్దున్నే అన్నవరాన్ని తీసుకుని కొబ్బరితోట వైపు వెళ్ళాడు భాస్కరం. దాన్నీ, తమ వరిచేలనీ చూసుకున్న తరువాత అంబాజీపేటలోని కొబ్బరి-కోకో ప్లాంటేషన్‌ కేంద్రానికి వెళ్ళి, వెంకట్రామయ్యగారు వేద్దామనుకుంటున్న కోకో ప్లాంటేషన్‌ గురించి మాట్లాడి వచ్చాడు. ఆ వూళ్ళోనే ఉన తన బాల్యమిత్రుడి ఇంట భోజనం చేసి తోటలోని తమ ఇంటికి చేరాడు. సాయంత్రం ఒక్కడే బయలుదేరి మాతాజీ ఆశ్రమానికి వెళ్ళాడు. ఆవిడతో కొద్ది సేపు మాట్లాడి, జంకుతూనే సారస గురించి అడిగాడు.
“బాబూ, ఆవిడ జీవితంలో అన్నీ ఎదురుదెబ్బలే! చదువూ, సంస్కారం, ఉన్నత కుటుంబం అన్నీ ఉండీ విషాదాన్నే అనుభవించిది పిల్ల. ఆమెను గురించి మీరెందుకు అడుగుతున్నారో నాకు తెలీదు. ఈ కుటీరానికి వెనుకనున్న గదిలోనే ఆమె ఉంటుంది ఎప్పుడు ఇక్కడికి వచ్చినా. మీరు కలవాలనుకుంటే ఆమెను ఇక్కడికే పిలిపిస్తాను” అన్నారు మాతాజీ. భాస్కరం తల ఊపడంతో ఆవిడ సారసకు కబురు పెట్టి, బయటికి వెళ్ళిపోయారు.
కొన్ని నిమిషాల్లో మెల్లగా లోపలికొచ్చింది సారస, వాడిన మల్లెచెండులా! ఒకప్పుడు తనది అనుకున్న సారస, తెల్లచీర లో కాంతిమాసిన చందమామలా తన ముందు ఇలా! అతని కళ్ళలో తిరుగుతున్న కన్నీటిని గమనించిన సారస తనే ముందు మాట్లాడింది.
“ఎలా ఉన్నారు భాస్కరంగారూ? మీరిక్కడికి మళ్ళీ వస్తారని నాకు తెలుసు. మీ కోసమే ఎదురు చూస్తున్నాను”
“సారసా, ఇదేమిటి, ఇక్కడ నువ్వు ఇలా…ఈ వేషం ఏమిటి? నిన్ను చూసి పదిహేనేళ్ళయింది. “
“ఎక్కడుంటున్నారు? పిల్లలెందరు? మీ శ్రీమతి రాలేదా? “
“నేను ఢిల్లీ లో ఉంటున్నాను. నా స్టూడెంట్సే నా పిల్లలు. ఇన్నాళ్ళూ నీ సమాచారం ఏదీ నాకు లేదు. మా వాళ్ళెవరూ కూడా నీగురించి నాకెప్పుడూ ఏమీ చెప్పలేదు”.
భాస్కరం టూకీగానే తన కథనంతా వివరించాడు.
***
“భాస్కరం గారూ, ఆనందంగా గడపవలసిన జీవితాలు విధిశాపంవల్ల ఎలా కూలిపోయాయో చూడండి. నా జీవితంలో మీ స్నేహంలో గడిపిన ఆ నాలుగేళ్ళు, అంతకుముందు అమ్మ జీవించి ఉండగా గడిచిన బాల్యమూ మాత్రమే ఆనందం అంటే ఏమిటో చెప్పాయి. అమ్మ పోయాకా నాన్నగారెప్పుడూ హాస్పిటలూ, రోగులూ తప్ప ఎప్పుడూ నాకు చేరువగా లేరు. నా పెళ్ళి విషయంలో తన మాటే నెగ్గాలని పట్టుపట్టి చివరికి నా జీవితం ఇలా అవడానికి కారణమయ్యారు. ఆయన కేవలం నిమిత్తమాత్రులే. నా బతుకు ఇలా కావాలని రాసి ఉన్నప్పుడు ఆయన్ని అనుకొని లాభంలేదు. నా భర్త సురేష్ గారు దేవుడిలాంటి వ్యక్తి. మన ప్రేమ గురించి తెలిసినా, నన్ను ఎంతో గౌరవంగా చూశారు.
దురదృష్టం నన్ను పెళ్ళి తరువాత కూడా వదల్లేదు. ప్రేమ విఫలమైనా, మంచి భర్త దొరికారని ఆనందిస్తూ ఉండగానే, మెడికల్ కాన్‌ఫరెన్‌సుకి ఢిల్లీ వెళ్ళిన సురేష్ గారు అక్కడే గుండెపోటు వచ్చి అకస్మాత్తుగా నాకు దూరమయ్యారు. మూడు పదులు రాకుండానే వైధవ్యం వచ్చిపడింది. దేవుడి దయవల్ల అప్పటికి నాకు సంతానం కలగలేదు. లేకపోతే నా పిల్లలు తండ్రిలేని వారయ్యేవారు. ఆయన ఉండగానే నన్ను ప్రోత్సహించి పీ హెచ్ డీ పూర్తి చేయించారు.
ఎక్కడైనా ఉద్యోగంలో చేరదామనుకుంటూ ఉండగానే ఇలా అయింది.
అల్లుడి మరణం నాన్నగారిని చాలా కృంగదీసింది. “నువ్వు కోరుకున్న వాడితో నీ పెళ్ళిజరిపించి ఉంటే ఇలా అయ్యేదికాదురా” అంటూ నన్ను అక్కునచేర్చుకొని బాధపడేవారు. బెంగతో ఆరోగ్యాన్ని పాడుచేసుకొని కొద్ది నెలల్లోనే ఆయనా తనువు చాలించారు. “
చెప్పుకు పోతున్న సారస కన్నుల్లో బాష్పధారలు దోగిసలాడుతున్నాయి. భాస్కరం అచేతనుడై వింటున్నాడు.
“భాస్కరం గారూ, ఆ పరిస్థితిలో నాకు చిన్నప్పటినించీ పుస్తకాల ద్వారా నేర్చుకున్న విషయాలే దారిచూపాయి. మనసు రాయి చేసుకున్నాను. నా జీవితం ఇంతకంటే మరి పాడవదు కదా అని సమాధానపరచుకున్నాను. జీవితంలో నేను కోరుకున్నదేదీ నాకు దొరకదని, దొరికినదేదీ నిలవదనీ తెలుసుకున్నాను. మా మామగారు ఆధ్యాత్మికతని ఆశ్రయించమని ఉపదేశం చేసారు. ఆయన సాయంతో మా నాన్నగారి ఇల్లూ, ఆసుపత్రీ మరో డాక్టరుకి అమ్మేసి, నాన్న గారి స్వగ్రామం కోరుకొండ చేరాను. అక్కడ మాకు మరో ఇల్లు ఉంది. చాలా పెద్దది. దానిలో సగం ఒక అనాధాశ్రమానికి ఇచ్చేశాను. మిగిలిన దాంట్లో నేనూ, నా బుక్సూ! మాతాజీ పరిచయం అయ్యాకా తరచు ఇక్కడికి వచ్చి ప్రశాంతిని పొందుతున్నాను.”
“నేను చాలా కాలం నిన్ను మరువలేక యెంత క్షోభ పడ్డానో నీకు తెలీదు సారసా! నువ్వు హాయిగా సంసారంలో ఇమిడిపోయి ఉంటావనే అనుకున్నాను. నువ్వు ఇలా మిగలడం నాకు మళ్ళీ…” అంటూ మరి మాట్లాడ లేకపోయాడు భాస్కరం.
“భాస్కరంగారూ, మనం ఒకసారి వైజాగు బీచిలో కూర్చున్నప్పుడు రామాయణం మీద చర్చించుకున్నాం గుర్తుందా మీకు? భరతుడితో రాముడు అన్న మాటల గురించి చెప్పుకుంటూ ఈ శ్లోకాన్ని అనేక సార్లు అనుకున్నాం మీకు జ్ఞాపకం ఉందా? నాకు చాలా ఇష్టం అప్పట్లో ఇది.
‘యథా కాష్టంచ కాష్టం చ
సమయేతాం మహోదధౌ
సమత్యచ వ్యపేయేతాం
తద్వద్భూత సమాగతం‘
వరదనీటి ప్రవాహంలో కొట్టుకొస్తున్న కట్టెలు ఆ ప్రవాహంలో ఒకసారి కలిసి ప్రయాణిస్తుంటాయి. కొంత సేపటికి వరదవడికి, కెరటాల తాకిడికి విడిపోయి, దూరమైపోతూ ఉంటాయి. అవి ఒడ్డుకి చేరనూవచ్చు, ములిగిపోనూ వచ్చు. కానీ మళ్ళీ కలుస్తాయా అన్నది అనుమానమే!
ఈ శ్లోకాన్ని ఎందుకు ఇష్టపడ్డానో అప్పుడు! నా జీవితానికే బాగా అతికింది ఇది. ఎప్పటికీ ఒడ్డుని చేరకుండా నిరంతర ప్రవాహంలో కొట్టుకుపోయే కట్టెను నేను. నాతో పాటు కొంత ప్రయాణించి, మీకు విధించబడ్డ తీరాలను చేరిన వారు మీరు, నాభర్త, నాన్నగారు, అమ్మాను! నేను ఎప్పటికీ ఎవరితోనూ శాశ్వతబంధం ఏర్పడని ఒంటరి కట్టె లాగ మిగిలిపోయాను. ఈ కట్టె కడతేరేలోగా ఇంకెన్ని కాష్టాలతో సహప్రయాణం చెయ్యాలో, భగవంతుడు ఏంరాశాడో నా నుదుటిమీద”
సారస నోట భారంగా వస్తున్న మాటలు వింటూ భాస్కరం మరింత ఖిన్నుడైపోయాడు.
“అంత మాట అనకు సారసా! నువ్వు ఎంచుకున్న ఈ మార్గమే నిన్ను తీరం చేస్తుంది” అని మాత్రం అనగలిగాడు.
“ఇప్పుడైనా మీరు పెళ్ళి చేసుకొని ఓ ఇంటివారవండి భాస్కరం గారూ” అన్నది సారస పెదవిదాటి రాలేని నవ్వుతో.
“సారసా, నువ్వు ప్రవాహంలో కొట్టుకు పోతున్న కాష్టానివైతే, నేను అతీ గతీ లేని ఎడారిలో దారితప్పి తిరిగే బాటసారిని. మన జీవితాలు ఇలాగే గడవాలని విధి లిఖితమేమో! ” అంటూ సెలవు తీసుకొని భారంగా అడుగులేస్తూ బయటికి నడిచాడు భాస్కరం.
శిలలా నిలబడి చూస్తోంది సారస!