సంభాషణం: మేడిశెట్టి తిరుమల కుమార్ అంతరంగ ఆవిష్కరణ

[box type=’note’ fontsize=’16’] ‘జ్ఞానాన్ని పంచకపోవడం అజ్ఞానం అని బలంగా నమ్మిన వాణ్ని నేను’ అని చెప్పే కవీ, సాహిత్యాభిమాని మేడిశెట్టి తిరుమల కుమార్ గారితో సంచిక జరిపిన సంభాషణం ఈ నెల ప్రత్యేకం. [/box]

[dropcap]ప్ర[/dropcap]ముఖ సాహిత్యాభిమాని, రచయిత అయిన శ్రీ మేడిశెట్టి తిరుమల కుమార్ గారు రాజమహేంద్రవరంలో 1960 ఫిబ్రవరి 2 న మేడిశెట్టి తాతబ్బాయి మేడిశెట్టి నాగమణి దంపతులకు జన్మించారు. డిగ్రీ వరకు తెలుగు మాధ్యమంలో చదివి, సివిల్ సర్వీస్ పరీక్షలలో ఇండియన్ రెవెన్యూ సర్వీస్‌కి ఎంపికై ఆదాయపు పన్ను శాఖలో వివిధ హోదాలలో పనిచేసి చీఫ్ ఇన్‌కమ్ టాక్స్ కమీషనర్‌గా రిటైరయ్యారు.

తిరుమల కుమార్ గారు ‘పూలవాన’ అనే కవితా సంకలనాన్ని వెలువరించారు. 2003లో రాజమహేంద్రవరం రోటరీ క్లబ్ వారికి ‘డా. వావిలాల గోపాలకృష్ణయ్య పురస్కారం’ అందజేసింది. తెలుగు యూనివర్సిటీ వారు అందజేసే కీర్తి పురస్కారాలలో 2010 సంవత్సరానికి “ఇల్లిందుల సీతారామారావు సరస్వతీ స్మారక పురస్కారం” పొందారు.

మేడిశెట్టి తిరుమల కుమార్ గారితో సంచిక జరిపిన ఇంటర్వ్యూ ఇది.

***

నమస్కారమండీ మేడిశెట్టి తిరుమల కుమార్ గారూ, మిమ్మల్ని కలవడం ఎంతో సంతోషంగా ఉంది. మీరు మీ బిజీ షెడ్యూల్ నుంచి మా పాఠకుల కోసం సమయం కేటాయించినందుకు కృతజ్ఞతలు.

మీ రచనల గురించి మనం మాట్లాడుకునే ముందుగా, మీ కుటుంబ నేపథ్యమూ, బాల్యమూ, బాల్యానుభవాలూ.. ఇవన్నీ మిమ్మల్ని ఏ రకంగా సాహిత్యం వైపు మళ్ళించాయో వివరిస్తారా?

నమస్కారమండీ. ముందుగా నాకీ అవకాశమిచ్చినందుకు మీకు కృతజ్ఞతలు. నేను పుట్టింది తెలుగువారి సాంస్కృతిక రాజధానిగా ఖ్యాతి పొందిన రాజమహేంద్రవరంలో. 1960 ఫిబ్రవరి 2 న మా అమ్మమ్మ గారింట్లో జన్మించాను. అయితే మా నాన్నగారిది ద్రాక్షారామ శైవక్షేత్రానికి 8 కిలోమీటర్ల దూరంలో ఉన్న కుయ్యూరు అనే గ్రామం. నా ఐదో తరగతి వరకు నా బాల్యం పల్నాడు ప్రాంతంలో గడిచింది, అప్పట్లో మా నాన్నగారు ఆంధ్రప్రదేశ్ ప్రభుత్వ వైద్య ఆరోగ్య శాఖలో ఉద్యోగిగా అక్కడ ఉండేవారు. నేను అయిదో తరగతి వరకు మాచర్ల ప్రాథమిక పాఠశాలలో చదువుకున్నాను. తరువాత ఆరవ తరగతి, ఏడవ తరగతి రాజమహేంద్రవరంలో ‘నేషనల్ సీనియర్ బేసిక్ స్కూల్’ అనే స్కూల్లో చదువుకున్నాను. ఎనిమిది నుండి పది వరకు దానవాయిపేట మునిసిపల్ హైస్కూల్‌లో చదువుకున్నాను. ఇంటర్మీడియట్ రాజమహేంద్రి ప్రభుత్వ జూనియర్ కళాశాలలో చదువుకున్నాను. బిఎ డిగ్రీ చారిత్రక ఖ్యాతి పొందిన, ఆర్ట్స్ కాలేజ్‍గా సుప్రసిద్ధమైన రాజమహేంద్రి ప్రభుత్వ కళాశాలలో చదివాను. అయితే నేను ఒకటో తరగతి నుండి డిగ్రీ వరకూ పూర్తిగా తెలుగు మాధ్యమంలోనే చదువుకున్నాను. ఆ తరువాత ఆంధ్ర విశ్వవిద్యాలయంలో ఎం.ఎ. ‘అనువర్తిత అర్థశాస్త్రం’ (అప్లయిడ్ ఎకనామిక్స్) చదివాను.

అదీ తెలుగు మీడియంలోనే చదివారా?

లేదండీ. అప్పటికింకా ఎం.ఎ.లో తెలుగు మీడియం లేదు. అదొక్కటే ఇంగ్లీషులో చదుకువుకున్నాను.

మరి తెలుగు మీడియం నుంచి హఠాత్తుగా ఇంగ్లీషు మీడియంలోకి మారటం వల్ల ఎలాంటి ఇబ్బందులను ఎదుర్కున్నారు?

నేను పెద్దగా ఇబ్బందులు ఎదుర్కోలేదండీ… దానికి కారణం ఏంటంటే నేను చిన్నప్పటి నుంచి తెలుగులో పాటు ఇంగ్లీషు కూడా కొంత కొంత చదువుకుంటూ వచ్చాను. దానివల్ల నాకు పెద్దగా ఇబ్బంది కలగలేదు. అయితే మా తాతముత్తాతలంతా చదువుకు దూరంగా ఉన్నవాళ్ళే, నిరక్షరాశ్యులు. మా తండ్రిగారి తల్లిదండ్రులు గానీ, మా తల్లిగారి తల్లిదండ్రులు గానీ చదువుకోలేదు. అయితే మా అమ్మగారు ఆ రోజుల్లో ఏడో తరగతి వరకు చదువుకున్నారు. అప్పట్లో ఏడో తరగతి చదవడమంటేనే గొప్ప. మా నాన్నగారు అప్పట్లో ఎస్.ఎస్.ఎల్.సి. వరకూ చదువుకున్నారు. ఆయన ఉద్యోగం చేస్తూ పై చదువులు చదివారు. అయితే రాజమహేంద్రవరం తిరిగి వచ్చి ఆరో తరగతిలో చేరిన తర్వాత మా జీవితం గొప్ప మలుపు తిరిగింది. అదేంటంటే మా స్కూల్లోనే చిన్న గ్రంథాలయం ఉంది. పుస్తకాలు చదవాలి అనే ఒక కోరిక కలిగింది. చిన్నప్పటి నుండి కూడా మా నాన్నగారు “నువ్వెంతో గొప్ప అధికారివి అవ్వాలి, మనమెంతో కష్టపడి ఈ స్థాయికి వచ్చాము. బాగా చదవాలి” అని అనడం వల్ల నేను గ్రంథాలయానికి వెళ్ళి చదవడం అలవాటు చేసుకున్నాను. అయితే నేను మొట్టమొదట చదివిన పుస్తకాలేంటంటే వ్యవహారిక భాషలో ఉద్దండులైన వారు రాసినటువంటి, వచనంలో రాసినటువంటి రామాయణం ఏడు కాండలు, మహాభారతం 18 పర్వాలు, అలాగే భాగవతం అన్ని స్కందాలు, దేవీ భాగవతం… ఇటువంటి పౌరాణిక నేపథ్యం ఉన్న ఇతిహాసాలు, పురాణాలు మొదలైనవి. చిన్నప్పుడు వాటి మీద ఆసక్తి ఉండడం వల్ల నేను అవన్నీ కూడా వచనంలో ఆరు, ఏడు, ఎనిమిదో తరగతులలో చదవడం జరిగింది. అది నాలో సాహిత్యం పట్ల కొంచెం ఆసక్తిని కలిగించింది. తరువాత ఎనిమిదో తరగతి నుండి మేము రాజమహేంద్రిలో దానవాయిపేట వచ్చాము. అక్కడ నేను మునిసిపల్ ఉన్నత పాఠశాలలో చదువుకున్నాను. అక్కడ గాంధీ పార్క్ అని ఉండేది. ఇప్పటికీ ఉంది… చాలా సుప్రసిద్ధమైనటువంటి గాంధీ పార్కు. ఆ గాంధీ పార్కులో తూర్పు గోదావరి జిల్లా గ్రంథాలయ సంస్థ వారి శాఖాగ్రంథాలయం ఉంది. మా ఇంటికి దగ్గరగా ఉండడం వల్ల ప్రతీ రోజు గ్రంథాలయానికి వెళ్ళడాన్ని అలవాటు చేసుకున్నాను. దానికి కారణం – మా నాన్నగారు! “రోజూ పేపర్ చదవాలి, గ్రంథాలయానికి వెళ్ళాలి, అప్పుడే నువ్వు జీవితంలో ఉన్నత స్థాయికి వెళ్ళగలవు…” అంటూ ఒక స్ఫూర్తినిచ్చారు. మా నాన్నగారు మేడిశెట్టి తాతబ్బాయి గారు, మా అమ్మగారు మేడిశెట్టి నాగమణి గారు. వారిద్దరూ కూడా ఇప్పుడు రాజమహేంద్రవరంలో ఉన్నారు. మా నాన్నగారు హెల్త్ సూపర్‍వైజర్‌గా పనిచేసి రిటైర్ అయి, రాజమహేంద్రిలో విశ్రాంత జీవితం గడుపుతున్నారు. అది బహుశా 1971 అయ్యుండచ్చు, నేను దానవాయిపేట శాఖా గ్రంథాలయానికి వెళ్తుండే రోజులు… అప్పుడు నా వయసు 11 సంవత్సరాలు. నేనప్పుడు ఆ ఉప (శాఖా) గ్రంథాలయంలో సభ్యుడిగా చేరాను. అప్పట్లో ఒక ఐదు రూపాయలు గ్రంథాలయానికి కట్టినట్టయితే, మనం పుస్తకాలను ఇంటికి పట్టుకెళ్ళి చదువుకోవచ్చన్నమాట. ఆ విధంగా నేను సభ్యుడిగా చేరి, రెండు రోజుల కొకసారి ఏదో ఒక మంచి పుస్తకం తీసుకుని ఇంటికెళ్ళి చదివేవాడిని. ఉదయం స్కూలుకి వెళ్ళాల్సి ఉంటుంది కాబట్టి గ్రంథాలయానికి సాయంత్రం పూట వెళ్ళేవాడిని, సాయంత్రం నాలుగు గంటలకి తెరిచేవారు. సోమవారం సెలవు ఉండేది. సాయంత్రం గ్రంథాలయం తెరిచినప్పటి నుండి వాళ్ళు మూసేసేవరకు అంటే నాలుగు నుంచి ఏడు గంటల వరకూ కూడా అక్కడే ఉండేవాడిని. ఎందుకంటే అన్ని పత్రికలు… దినపత్రికలు, మాసపత్రికలు, వారపత్రికలు ఇవన్నీ చదివేవాడిని. అదే నాలో ఒక జిజ్ఞాసనీ, ఒక జ్ఞాన తృష్ణనీ రగిలించింది, దాంతో నేను అన్ని విషయాలు నేర్చుకోవడం మొదలుపెట్టాను. అప్పట్లో నేను బాగా విస్తృతంగా చదివినవి ఏంటంటే – ఆంధ్రప్రభ దినపత్రిక, వారపత్రిక; ఆంధ్రపత్రిక దినపత్రిక, వారపత్రిక; ఆంధ్రజ్యోతి దిన, వారపత్రికలు; భారతి మాసపత్రిక; విశాలాంధ్ర; ప్రజాశక్తి; తెలుగు విద్యార్థి అనే పత్రిక… ఇంకా అనేక పత్రికలు, తెలుగులో నాకు కనిపించిన ప్రతి పత్రికను కూడా చదివేవాడిని. ఆ గ్రంథాలయంలో గ్రంథాలయ ఉద్యోగి ఒకాయన ఉండేవారు. ఆయన పేరు గోవిందు. నేను చిన్నపిల్లవాడినైనా అన్ని రకాల పత్రికలు శ్రద్ధగా చదువుతూండడం ఆయన గమనించి, మంచి మంచి పుస్తకాలు వెతికి మరీ తెచ్చి నాకు ఇచ్చేవారు. ఆయన్ని ఎన్నడూ నా జీవితంలో మరిచిపోలేను. “తిరుమలకుమార్ ఇది చదివారా?” అంటూ ఆయన చక్కని పుస్తకాలను నా చేత చదివించారు. నేను నవలలు, కథలు ఎక్కువగా చదివేవాడిని కాను, నేను ప్రధానంగా చరిత్ర, దేశ చరిత్రలు, భాషా చరిత్ర, కవుల జీవితాలు, కవిత్వం చదివేవాడిని. ఇలా చదవడం వల్ల ఇంచుమించు మూడున్నర ఏళ్ళలో ఆ శాఖా గ్రంథాలయంలోని (చిన్నదేనండీ, రెండే గదులుండేవి) అన్ని పుస్తకాలు చదివేశాను. అప్పుడు గోవిందుగారు చెప్పారు, “ఏవండీ, మీరిక్కడి అన్ని పుస్తకాలు చదివేశారు, ఇక మీరు పెద్ద గ్రంథాలయానికి వెళ్ళాలి. గౌతమి గ్రంథాలయానికి వెళ్ళండి” అని. ఆ విధంగా చదువుకుంటూ 1974లో నేను పదో తరగతి ప్రథమ శ్రేణిలో ఉత్తీర్ణుడయ్యాను. నేను చదివిన చదువు నాకెంతగానో ఉపయోగపడింది, జనరల్ పుస్తకాలు చదవడం వల్ల పదవతరగతిలో… నేను జీవితంలో మర్చిపోలేని ఒక విజయం… నాకు లభించింది. అదేంటంటే పదవ తరగతి సాంఘిక శాస్త్రంలో నాకు వందకి 95% మార్కులు వచ్చాయి. అది అప్పట్లో రాష్ట్రంలోనే ఒక రికార్డు. అలాగే లెక్కల్లో వందకి 92% మార్కులతో నేను ప్రథమ శ్రేణిలో ఉత్తీర్ణుడయ్యాను. అయితే పుస్తకాలు చదవడంపై అథిక సమయం వెచ్చించడంతో, నేను క్రీడలకి దూరమైపోయాను. జీవితంలో మనం అనుకున్నవన్నీ సాధించలేం. పుస్తకాలు చదవాలంటే – క్రీడలు ఉండవు. క్రీడారంగానికి నేను పూర్తిగా దూరమైపోయి, పుస్తకాల పురుగుగా మారాను.

ఆ తరువాత నా జీవితాన్ని మలుపు తిప్పిందేంటంటే – ఇంటర్మీడియట్. నేను మొదట ఇంటర్మీడియట్ వీరేశలింగంగారి కళాశాల – వీరేశలింగం జూనియర్ టి.ఎస్.టి. కళాశాలలో ఎం.పి.సి. గ్రూపులో చేరాను. ఇంకో విషయం ఏంటంటే – నేను తొమ్మిదో తరగతి నుంచి సభలకు వెళ్ళడం అలవాటు చేసుకున్నాను. సాహిత్య సభలకీ, రాజకీయ సభలకీ వెళ్ళడం అలవాటయ్యింది. ఇలా పుస్తకాలు చదవడం, సభలకి వెళ్ళడం బాగా అలవాటయిన కారణంగా, నేను ఎం.పి.సి. గ్రూపులో ఇమడలేకపోయాను. హోం వర్కు అదీ చాలా ఎక్కువగా ఉండడంతో నాకు ఇతర పుస్తకాలు చదవడానికీ, సభలకి వెళ్ళడానికి సమయం ఉండేది కాదు. అప్పుడు మా నాన్నగారికి చెప్పాను, “ఈ ఎంపిసి గ్రూపులో ఇమడలేకపోతున్నాను, నాకు చరిత్ర అంటే ఇష్టం… అదే చదువుతాను” అని. అదృష్టవశాత్తు అప్పుడే రాజమహేంద్రిలో మొదటిసారిగా ప్రభుత్వ జూనియర్ కళాశాలని స్థాపించారు. నవంబరు 1974లో. నేను మొదటి బ్యాచ్ స్టూడెంట్‌గా హెచ్.ఇ.సి. గ్రూపులో చేరిపోయాను. అయితే మా కళాశాలకి ప్రాంగణం లేదు. కళాశాల అయితే ప్రారంభయ్యింది కానీ, భవనం లేదు. అందుకని రాజమహేంద్రి ట్రైనింగ్ కాలేజీలో… ఇప్పుడు దాన్ని గరిమెళ్ళ సత్యనారాయణ సమగ్ర విద్యా కళాశాల అని పిలుస్తున్నారు… అక్కడ మాకు తాత్కాలికంగా వసతి ఏర్పర్చి పాఠాలు చెప్పడం మొదలుపెట్టారు. ఇంకా లెక్చరర్స్‌ని పూర్తిగా నియమించకపోవడంతో… రాజమహేంద్రి నైట్ కాలేజీలో ఉన్న లెక్చరర్స్‌ని (ఇప్పుడు ఈ కాలేజీ లేదు) డే కాలేజీలో మాకు ఇంటర్ పాఠాలు చెప్పడానికి నియోగించారు. అక్కడ నాకు కలిగిన అదృష్టం ఏంటంటే- ఆ రోజుల్లో 1974-75 ప్రాంతాల్లో నైట్ కాలేజీలో హిస్టరీ లెక్చరర్‌గా ఉన్న – సుప్రసిద్ధ కథా నవలా నాటక రచయిత, సాహితీవేత్త, చరిత్ర పరిశోధకులు అయిన కప్పగంతుల మల్లికార్జునరావుగారితో పరిచయం అవడం! నా జీవితాన్ని మలుపు తిప్పిన మహానుభావుడు కప్పగంతుల మల్లికార్జునరావుగారు. నా తండ్రి తరువాత నాకు తండ్రిలాంటి వారు, అంత కంటే ఎక్కువే కూడా. ఎందుకంటే ఆయన ఇంటర్మీడియట్ ఫస్ట్ యియర్‌లో మాకు చరిత్ర పాఠాలు చెప్పారు. ఆయన నాకు చరిత్ర పాఠాలు చెప్పినది ఆరు నెలలో, ఎనిమిది నెలలో. తర్వాత రెగ్యులర్ లెక్చరర్స్ వచ్చేశారు. కానీ ఆ ఆరు నెలలు ఆయన చరిత్ర పాఠాలు చెప్పడమే నా జీవితాన్ని గొప్ప మలుపు తిప్పిందని నేను సగర్వంగా చెప్పగలను. మేము చరిత్ర క్లాసులో ఇరవై ఐదు మంది ఉండేవాళ్ళం. ఆయన మాకు పాఠం చెప్పడానికి వచ్చిన మొదటి రోజునే ఒక్కొక్కరిని నిలబెట్టి, ‘నీ జీవిత లక్ష్యం ఏమిటి?’ అని అడిగారు. అందరూ తమ తమ లక్ష్యాలు చెప్పారు. నా వంతు వచ్చినప్పుడు నేను లేచి సివిల్ సర్వీస్ పరీక్ష పాసై ఐఎఎస్ అవ్వాలనుకుంటున్నానని చెప్పాను. ఆయనకి నా మీద నమ్మకం కలగలేదు. “ఎందుకు ఐఎఎస్? నీకెవరు చెప్పారు దీని గురించి” అని అడిగారు. “అయితే నీకు సోషల్‌లో ఎన్ని మార్కులు వచ్చాయి?” అని అడిగారు. “సోషల్‍లో నాకు 95 మార్కులు వచ్చాయి సార్” అన్నాను. ఆయన అసలు నమ్మలే. సరే కూర్చో అన్నారు. ఎందుకంటే, ఏదో ఆటపట్టించడానికి అంతా ఇలా మాట్లాడుతున్నారు అని అనుకున్నారాయన. క్లాస్ అయిపోయిన వెంటనే ఆయన ప్రిన్సిపాల్ రూమ్‌కి వెళ్ళి ఫలానా మేడిశెట్టి తిరుమలకుమార్… అతని టెన్త్ క్లాస్ మార్కు లిస్ట్ చూపించమని అడిగారట. చూస్తే అందులో వందకి 95 వచ్చినట్టు ఉంది. అప్పట్నించి ఆయనకు నేను ప్రియ శిష్యుడ్ని అయిపోయాను.

మీకసలు సివిల్ సర్వీస్ గురించి ఎలా తెలిసింది?

సివిల్ సర్వీస్‍ల గురించి నాకు తెలియడానికి కారణం మా నాన్నగారేనండీ. చిన్నప్పటి నుండి అయన నాతో “నువ్వు ఐ.ఎ.ఎస్. అవ్వాలి… తప్పనిసరిగా…” అంటూ ఉండేవారు. “నువ్వంత స్థాయికి వెళ్ళాలి. సమాజంలో మనం పెద్ద స్థాయిలో లేము. అటు ఆర్థికంగా, ఇటు సామాజికంగా తక్కువ స్థాయిలో ఉన్నాం. ఉన్నత స్థాయికి వెళ్ళాలంటే.. నువ్వు గనుక సివిల్ సర్వెంట్ అయితే, నిన్ను ఆదర్శంగా తీసుకుని ఎంతో మంది ముందుకొస్తారు” అనే వారు. ఆ స్ఫూర్తితో నేనిదంతా మొదలుపెట్టాను.

అప్పట్నించీ కప్పగంతుల మల్లికార్జునరావు నన్నెంతో ఆదరంగా చూశారు. ఆయనకి నలుగురు కుమార్తెలు. నన్ను వారి కుమారుడిగా చూసేవారు. నన్ను దత్తపుత్రుడిగా పరిగణించేవారు. ఆయనో గొప్ప రచయిత. అప్పటికే మా రాజమహేంద్రవరంలో ‘అభ్యుదయ రచయితల సంఘం’ (అరసం) ఉండేది. అరసం రాజమహేంద్రి శాఖకి ఆయన అధ్యక్షుడిగా ఉండేవారు. సుప్రసిద్ధ రచయిత పడాల రామారావు గారు కార్యదర్శిగా ఉండేవారు. ఆ విధంగా నాకు ఆయన శిష్యరికం లభించింది. ఒకరోజున ఆయన నన్ను వారింటికి రమ్మన్నారు. వెళ్ళాను. మల్లికార్జునరావు గారి సతీమణి కాంతాదేవి గారు నన్ను సొంత తల్లికంటే ఎక్కువగా ఆదరించారు. ఈ రోజున మల్లికార్జునరావు గారు, కాంతాదేవిగారు ఇద్దరూ కూడా లేరు; అయితే ప్రతీ రోజూ కూడా నేను వారిద్దరిని తలచుకుంటూ ఉంటాను. ఎందుకంటే నా తల్లిదండ్రులతో పాటుగా వారు కూడా నన్ను చేరదీసి అన్నీ నేర్పించారు. మల్లికార్జునరావుగారు చాలా గొప్ప ఆదర్శవాది, వామపక్ష భావాలు చాలా ఉధృతంగా ఉన్న రోజులలో ఆయన రచనారంగంలోకి వచ్చారు. ఆయన కూడా ఎడ్యుకేషన్ డిపార్టుమెంటులో చిన్న గుమాస్తాగా ఉంటూ స్వశక్తితో బిఎ, ఎంఎ అన్నీ చదువుకుని ప్రభుత్వ కళాశాలలో లెక్చరర్‍గా చేరారు, రాష్ట్రప్రభుత్వం వారి ఉత్తమ అధ్యాపక అవార్డు పొందారు. చాలా గొప్ప వ్యక్తి. అనేక రచనలు చేసి ఉన్నారు. ఆధునిక తెలుగు సాహిత్యంలో సుప్రసిద్ధులు.

ఇక వారి శిక్షణలో ప్రతీ రోజు నా సమయాన్ని విభజించుకుని కాలేజీ టైములో కాలేజీ, కాలేజీ అయిపోయిన తర్వాత కొంత సమయం లైబ్రరీలో, కొంత సమయం గురువుగారి ఇంట్లో గడిపేవాడిని. ఆ విధంగా ఆయన శిక్షణలో నేను అనేక విషయాలు నేర్చుకున్నాను. 1974-75లలో ఆయనతో కలిగిన పరిచయం 2007లో ఆయన పరమపదించేవరకు కొనసాగింది. 32 సంవత్సరాల పాటు నాకు చేయూతనిచ్చి ముందుకు నడిపించిన మహానుభావుడాయన. ఆయన సాహిత్యభారతి అనే సంస్థని నడిపేవారు. ఆ సంస్థ ద్వారా నా చేత అన్ని కార్యక్రమాలు చేయించేవారు. ఆయన ఏ కార్యక్రమం చేసినా నేను ముందుండేవాడిని. ఒక సంస్థని ఎలా నడపాలి, సభలు ఎలా నిర్వహించాలి ఇటువంటివి అన్నీ నేను ఆయన దగ్గరే నేర్చుకున్నాను.

ఆయన ఏం చేసేవారంటే – రోజూ సాయంకాలం ఇంటికి వెళ్ళగానే, ఒక మంచి పుస్తకం ఇచ్చేవారు. ‘ఈ పుస్తకం చదివి నువ్వు, రెండు రోజుల్లో నాతో చర్చకి రావాలి’ అనేవారు. అదీ నా జీవితాన్ని నిజంగా మలుపుతిప్పింది. ఎందుకంటే నేను ఆ పుస్తకాన్ని చదివి, అందులోని విషయాన్ని అర్థం చేసుకుని గురువుగారితో చర్చించేవాడిని. అలాగే ఒక్కోసారి ఓ పుస్తకం ఇచ్చి “తిరుమలకుమార్, ఇది పిచ్చి పుస్తకం, కానీ చదువాలి. ఎందుకంటే ఎలా రాయకూడదో తెలియడానికి. మనకి ఎలా రాయాలో తెలియాలి, ఎలా రాయకూడదో కూడా తెలియాలి. ఈ పిచ్చి పుస్తకం చదువు. ఈ పిచ్చి పుస్తకానికి అనేక మంది ప్రముఖులు ముందుమాటలు వ్రాశారు. అవి కూడా చూడు”అన్నారు. ఇది నా ఆలోచనను పదునుపెట్టిన విషయం. ఈ విధంగా నేను పుస్తకాలను చదవడం వల్ల నాకు కొంచెం పరిజ్ఞానం పెరిగింది, సాహిత్యంలో అభినివేశం కలగడం జరిగింది. అలాగే గురువుగారి ద్వారా ఆనాడు నగరంలో ఉన్న ప్రముఖ రచయితలు, కవుల పరిచయాలు కలిగాయి. ఆ స్ఫూర్తితోనే నేను ఇంటర్మీడియట్ కూడా హెచ్.ఇ.సి. గ్రూపుతో ప్రథమ శ్రేణిలో ఉత్తీర్ణుడయ్యాను, కాలేజ్ ఫస్ట్ వచ్చాను. ఇదే స్ఫూర్తితో నేను రాజమహేంద్రి ప్రభుత్వ కళాశాలలో డిగ్రీ ఆర్థికశాస్త్రం, చరిత్ర, రాజనీతిశాస్త్రంతో బిఎలో జాయిన్ అయ్యాను. అప్పటికీ గురువుగారు నైట్ కాలేజీలో హిస్టరీ లెక్చరర్‌గా ఉంటూనే వున్నారు. అందుచేత మా అనుబంధం కొనసాగుతూనే వచ్చింది. 1977లో నేను మా మిత్రులతో కలిసి, ‘మనం కుర్రవాళ్ళం… అంతా అటూ ఇటూ తిరగకుండా అందరం కలిసి సమాజానికి ఏదైనా చెయ్యాలి’ అనే ఉద్దేశంతో మేము ‘గౌతమి స్టడీ సర్కిల్’ అనే స్వచ్ఛంద సంస్థని స్థాపించాము. తొమ్మిది మందితో మొదలైన ఈ సంస్థ 35 మంది వరకు చేరింది. అప్పటి నుండి మేము తెలుగునాట ఉన్న అత్యంత ప్రాచీన గ్రంథాలయాలలో ఒకటీ, 1891లో ప్రారంభమైన గౌతమీ గ్రంథాలయానికి వెళ్ళి అక్కడి గ్రంథపాలకులు దేవదాసుగారిని కలిసి, “అయ్యా, మా గౌతమి స్టడీ సర్కిల్‌లో 15-20 మంది విద్యార్థులం ఉన్నాం, మేము ప్రతీ వారం ఇక్కడ మా గౌతమి స్టడీ సర్కిల్‌ తరఫున సభలు ఏర్పాటు చేసుకుంటాం, మాకు ఉచితంగా ఒక స్థలం ఇవ్వండి” అని అడిగాం. ఆ గ్రంథాలయం పరిధిలోనే ఒక ప్రత్యేకమైనటు వంటి యోగాసనాలు వేసుకునే గౌతమీ రాజయోగ సాధనాశ్రమం ఉండేది. వాళ్ళు తెల్లవారు ఝామున యోగాసనాలు వేసుకుని వెళ్ళిపోయాకా, ఆ ప్లేస్ ఖాళీగానే ఉండేది. అది మాకు కేటాయించారు. ప్రతీ ఆదివారం కూడా మేమక్కడ సభలు జరుపుకుని పెద్దల్ని పిలిపించి మాట్లాడించేవాళ్ళం. అలాగే మాలో మేము కాంపిటీషన్స్ పెట్టుకుని.. ఇట్లాగ అనేక కార్యక్రమాలు నిర్వహించాం. దాని వల్ల కూడా ఎప్పుడూ ఏదో ఒకటి చెయ్యాలి అనే ఒక కాంక్ష నాలో బలంగా బయలుదేరింది. ఇదే సమయంలో కప్పగంతుల మల్లికార్జునరావు గారు కాకుండా నాకు మరో ముగ్గురు గురువులు ఏర్పడ్డారు. వీరు నలుగురు నా జీవితానికి నాలుగు స్తంభాలుగా నిలిచారు. ఇంకొకరు ఎవరంటే, రాజమహేంద్రవరంలో ఆంధ్రకేశరి టంగుటూరి ప్రకాశం పంతులు స్మారకార్థం ‘ఆంధ్రకేసరి యువజన సమితి’ అనే స్వచ్ఛంద సంస్థని 1962లో శ్రీ యాతగిరి శ్రీరామ నరసింహారావు గారు స్థాపించారు. ఆ సంస్థ స్వర్ణోత్సవం జరుపుకుని ఇప్పటికీ నడుస్తోంది. 1975 వేసవికాలంలో అంటే నేను ఇంటర్మీడియట్ ఫస్ట్ ఇయర్ అయిపోయి రెండో సంవత్సరంలోకి ప్రవేశిస్తున్నాను… ఆ వేసవిలో వారు విద్యార్థులకి వేసంగి సాంస్కృతిక పాఠశాల అనే కార్యక్రమాన్ని నడిపారు. నేను దాంట్లో పాల్గొని ఉత్తమ విద్యార్థిగా బహుమతి స్వీకరించాను. ఆ క్రమంలో ఆ సంస్థ వ్యవస్థాపకులైన యాతగిరి శ్రీరామ నరసింహారావు గారు నాకు గురువుగారయ్యారు. ఆయన రాష్ట్ర సహకారశాఖలో ఉన్నతాధికారిగా పనిచేసి రిటైరయ్యారు. వారి ద్వారా నేను రాజమహేంద్రిలో ఎన్నో కార్యక్రమాల నిర్వహణలో పాల్గొన్నాను. ఎంతో నేర్చుకున్నాను. వారి ఇప్పటికీ రాజమహేంద్రిలో 82 ఏళ్ళ వయసులో ఊరిపెద్దగా, అందరికీ తలలో నాలుకగా ఉంటున్నారు. గొప్ప రచయిత. అనేక పుస్తకాలు రాశారు. వారు వీరేశలింగం స్థాపించిన రాజమహేంద్రి పురమందిరం… టౌన్ హాల్‌ ట్రస్ట్ బోర్డ్ ప్రధాన కార్యదర్శిగా ఉండేవారు. అక్కడ జరిగే ప్రతీ కార్యక్రమంలో కూడా నాకు భాగం కల్పించారు. అలాగే ఆయన చేపట్టే పలు ఉద్యమాలలో నేను పాల్గొంటూ ఉండేవాడిని. ఈ విధంగా యాతగిరి శ్రీరామ నరసింహారావు గారు నాకు రెండో గురువు.

అప్పట్లో రాజమహేంద్రి నైట్ కాలేజీలో రాపాక ఏకాంబరాచార్యులు గారు హిస్టరీ లెక్చరర్‌గా ఉండేవారు. నా అదృష్టం ఏంటంటే – మా నాన్నగారూ, ఆయన యానాం దగ్గరున్న కోలంక హైస్కూలులో కలిసి చదువుకున్నారు. ఒకరోజు నేను ‘సమాచారమ్’ అనే స్థానిక దినపత్రిక చదువుతుంటే అందులో ఆయన పేరు వినబడగానే, మా నాన్నగారు “అతను నా క్లాస్‌మేట్, నాకు బాగా తెలుసు. మేమిద్దరం కలిసి చదువుకున్నాం. ఇప్పుడెక్కడ ఉన్నాడు?” అన్నారు. నేను ఆయన ఇల్లు కనుక్కుని నాన్నగారితో కలిసి వెళ్ళాను. ఆయన చాలా సంతోషించారు. తర్వాత ఆయన నన్ను అడిగారు, “నాయనా, నువ్వేం చేయాలనుకుంటున్నావు?” అని. నేను సివిల్ సర్వీసెస్ రాద్దామనుకుంటున్నాని చెప్పగానే ఆయన ఆనందించారు. నన్ను శిష్యుడిగా స్వీకరించారు. ఆయన మహా పండితుడు. తర్వాత ఆయన రాష్ట్ర పబ్లిక్ సర్వీస్ కమిషన్ వారి గ్రూప్ 1 పరీక్షలు పాసై సహకారశాఖలో చేరి. వివిధ హోదాలలో పనిచేసి అడిషనల్ రిజిస్ట్రార్ ఆఫ్ కోపరేటివ్ సొసైటీస్‌గా రిటైర్ అయి ఇప్పుడు హైదరాబాదులో ఉంటున్నారు. చాలా గొప్ప పరిశోధకులు, రచయిత. వారు నా మూడవ గురువు.

ఇక నాల్గవ గురువు – రాజమహేంద్రవరంలో 1956లో ‘సమాచారమ్’ అనే స్థానిక దినపత్రికను స్థాపించిన గంధం సీతారామాంజనేయులు గారు. నేను రోజూ ‘సమాచారమ్’ చదువుతూ, ఈ సభలకు వెళ్తుంటే, ఒక సభలో సీతారామాంజనేయులుగారు చూసి, “రేపటి నుండి నువ్వు ‘సమాచారమ్’లో ఉండాలి, పార్ట్-టైమ్ జర్నలిస్టుగా ఉండాలి” అన్నారు. అప్పటికింకా నేను డిగ్రీ చదువుతూ ఉన్నాను. కాని నాన్ను ఆయన పార్ట్-టైమ్ జర్నలిస్ట్‌గా ఉంటూ అన్నీ రాయమని ప్రోత్సహించారు. అప్పటి నుంచి అంటే 1976 నుంచి ఇప్పటి వరకూ కూడా నాకు ఆ ‘సమాచారమ్’ దినపత్రికతో అనుబంధం కొనసాగుతోంది. 1976 నుండి 1985లో నేను ఉద్యోగంలో చేరేదాకా తొమ్మిది సంవత్సరాల పాటు విస్తృతంగా నేను ఆ పత్రికలో అనేక వ్యాసాలు, కవితలు, రిపోర్ట్‌లు అన్నీ రాసి ఉన్నాను. ఆ విధంగా ఆయన కూడా స్వంత బిడ్డలా నన్ను ఆదరించారు. ఈ విధంగా నా జీవితాన్ని మలుపుతిప్పిన మహనీయులు – కప్పగంతుల మల్లికార్జునరావు గారు, యాతగిరి శ్రీరామ నరసింహారావు గారు, రాపాక ఏకాంబరాచార్యులు గారు, గంధం సీతారామాంజనేయులు గారు.

ఇక్కడ ఒక చిన్న సందేహం ఉందండీ… ఈ వాతావరణంలో మీరు తొలి రచన ఎప్పుడు ఆరంభించారు? గుర్తుంటే కాస్త దాని గురించి చెప్పండి. ఇంకొక చిన్న ప్రశ్న ఏంటంటే సాధారణంగా అందరూ రాజమండ్రి అంటారు… మీరు మాత్రం ప్రత్యేకంగా రాజమహేంద్రవరం, రాజమహేంద్రి అని అంటున్నారు. కారణం ఏంటి?

రాజమండ్రి అనేది బ్రిటీషు వాళ్ళు పెట్టిన పేరు. నాకిష్టం లేదు. అసలు ఏమిటంటే దీని పేరు రాజమహేంద్రవరము, రాజమహేంద్రి. మన చారిత్రక ఆధారాలు ఈ రెండు పేర్లతోనే ఉన్నాయి. మా గురువుగారు యాతగిరి శ్రీరామ నరసింహారావు గారు ఊరి పేరును రాజమహేంద్రవరంగా పెట్టాలని పెద్ద ఉద్యమమే చేశారు. ఆ స్ఫూర్తితో ఆరుద్ర గారు ‘ఆంద్రకేసరి’ చలన చిత్రంలో ఒక పాట రాశారు, “వేదంలా ఘోషించే గోదావరి… అమరధామంలా శోభిల్లే రాజమహేంద్రి…” అంటూ. రాజమహేంద్రి అన్నది ఒక చారిత్రక నామం. 2014 తర్వాత ఆంధ్ర ప్రదేశ్ ప్రభుత్వం ప్రత్యేకంగా ఊరి పేరుని గజెట్ నోటిఫికేషన్ ఇచ్చి ‘రాజమహేంద్రవరం’ అని మార్చింది. అదీ కారణమండి.

ఇక నా రచనా వ్యాసంగం ఇంచుమించుగా నేను తొమ్మిది, పదో తరగతులు చదువుతున్నప్పుడు ప్రారంభమైంది. నేను పద్యాలు రాయడం మొదలుపెట్టాను.

ఛందోబద్ధంగానా?

అవును. ఛందోబద్ధ పద్యాలు నేర్చుకున్నాను. సుప్రసిద్ధ కవి డా. చేబోలు చిన్మయబ్రహ్మ కవిగారు. ఆయన ఆంధ్ర విశ్వవిద్యాలయం నుండి పి.హెచ్.డి. చేశారు. గొప్ప కవి. దానవాయిపేట మునిసిపల్ హైస్కూలులో ఆయన మాకు తెలుగు అధ్యాపకుడిగా ఉండేవారు. ఆయన చెప్పే విధానం ద్వారా నాకు ఆసక్తి ఏర్పడి నేను సొంతంగా ఛందస్సు నేర్చుకుని పద్యాలు రాయడం మొదలుపెట్టాను. ఇంకో విషయం ఏంటంటే రాజమహేంద్రవరంలో అందరికీ తెలిసిన గొప్ప వ్యక్తి మధునాపంతుల సత్యనారాయణ శాస్త్రి గారు. ఆయన వీరేశలింగం పాఠశాలకి ప్రధానోపాధ్యాయుడిగా ఉండేవారు. వారి పరిచయం కూడా ఇట్లాగే ఈ సభలలోనే కలిగింది. ఆయన కూడా నన్ను శిష్యవాత్సల్యంతో చూశారు. అప్పుడు నేను మధునాపంతులగారిపైన ఒక పద్యం రాశాను, దాన్ని ఇప్పటి వరకూ ప్రచురించలేదు…

మీకు గుర్తుందా అది?

ఆఁ. నాకు సీసపద్యాలు చాలా ఇష్టమండీ. సీసపద్యాలు ఇష్టమవడం వల్ల…

యెవ్వాడు అఖిలాంధ్రమున కీర్తిగాంచిన
ఆంధ్రపురాణ కావ్యంబు వ్రాసె
యెవ్వాడు ఆంధ్రీయ సమారాధనంబుతో
పత్రికారంగాన పేరునొందె
ఆణిముత్యము వంటి ఆంధ్ర రచయితల
నెవ్వాడు వ్రాసి యశస్సుగాంచె
హితభాషణంబుతో, మితభాషణంబుతో
యెవ్వాడు అందరి నతులనొందె
మాన్యుడైనట్టి మహనీయమూర్తి
ఇతడు మధురమైనట్టి కవితా కుమారుడతడు
సాటిలేనట్టి బ్రతుకుకు సాక్షి అతడు
అతడే సత్యనారాయణార్యుండు గురుడు

ఇది తిక్కన ధర్మరాజు గురించి చెప్పిన పద్యంలా ఉంది…

తిక్కన “యెవ్వాని వాకిట నిహమద పంకంబు రాజభూషణ రజో రాజి నడఁగు” అన్నాడు. అలాగే శ్రీనాథుడు రాసిన ‘ఎవ్వడు డాచేతి క్రొవ్వాడి రకమున చిదిమి భాషా దేవి చిగురు ముక్కు’ అనే పద్యాలు నాకు బాగా ఇష్టం. ఆ శైలిలో నేను రాయడానికి ప్రయత్నించి మా గురువుగారికి నివాళిగా రాశాను. ఈ సంవత్సరం మధునాపంతుల వారి శతజయంతి. ఆయన 1920లో జన్మించారు. శతజయంతి ఉత్సవాల సంఘం పనులు బాగా జరుగుతున్నాయి. ఈ విధంగా నాపై మధునాపంతుల గారి ప్రోత్సాహం ఉండేది. నాకు పదహారేళ్ల వయసులో నేను ‘సమాచారమ్’ పత్రికలో రాయడం మొదలుపెట్టాను. డిగ్రీ ఫస్ట్ ఇయర్ చదువుతుండగా, 1976 ఆగస్టు 15న నా మొట్టమొదటి రచన ప్రచురింపబడింది. ఆగస్టు 15 అరవింద్ ఘోష్ పుట్టినరోజు. ఆరోజు మన స్వాతంత్ర్య దినోత్సవం కూడా. చాలా విలువైనది. నేను అరవింద్ ఘోష్ గురించి చదివాను. ఆయన ఆలీపూర్ కుట్ర కేసులో ముఖ్యమైన నిందితుడు. ఆ తరువాత ఆయన తరఫున చిత్తరంజన్ దాస్ గారు వాదించారు. ఇదంతా నేను చదివి ఉండడంవల్ల ఒక చిన్న వ్యాసం రాసి ‘సమాచారమ్’ పత్రికకి పంపించాను. వాళ్ళు దాన్ని ప్రచురించారు. అప్పటికి సీతారామాంజనేయులు గారితో నాకు పరిచయం లేదు. మామూలుగా నేను పోస్టులో పంపించాను, వారు ప్రచురించారు. అదే ‘మహనీయులు అరవింద ఘోష్’ పేరిట 1976 ఆగస్టు 15న ప్రచురితమైన నా మొట్టమొదటి రచన.

పద్యరచనతో మొదలుపెట్టారు కదా, అది ఎంత కాలం కొనసాగింది? వచన రచనవైపు ఎప్పుడు మళ్ళారు?

1974 నుంచి 1984 వరకు పదేళ్ళ పాటు విస్తృతంగా పద్యాలు రాశాను.

ఏవైనా గుర్తున్నాయా?

ఉన్నాయండీ. చాలా పద్యాలను నేను ఇంకా ప్రచురించలేదు. తర్వాత ప్రచురిద్దామని అలా పెట్టుకుని కూర్చున్నాను. స్వదేశీ ఉద్యమం గురించి రాసిన ఒక పద్యం చెబుతాను. ఇప్పుడు మనం మేడ్ ఇన్ ఇండియా, మేక్ ఇన్ ఇండియా అంటున్నాం కదండీ, దీని మీద నేను ఓ పద్యం రాశాను. అది అప్పట్లో 1978లో ‘సమాచారమ్’లో ప్రచురితమైంది.

“నా దేశమ్మి ధరాతలంబునకు నానా ధర్మ విజ్ఞాన…” (వినిపించారు).

తర్వాత నాకు వావిలాల గోపాలకృష్ణయ్యగారంటే చాలా ఇష్టమండీ చిన్నప్పటి నుంచీ. ఆ వావిలాల వారి మీద నేను నా పద్దెనిమిదో ఏట ఒక పద్యం రాశాను. నాకు సీస పద్యం ఇష్టమని చెప్పాను కదండీ… ఈ పద్యమే నేను తర్వాత వారి జీవిత చరిత్ర రాయడానికి నాంది పలికింది.

వావిలాల వారి జీవిత చరిత్రా?

ఆఁ. దాని గురించి తర్వాత మాట్లాడుకుందాం. ఆ పద్యం తరువాత అనేక సంచికల్లో ప్రచురితమైంది. ‘సమాచారమ్’లోనూ ప్రచురితమైంది.

ఇదీ ఆ పద్యం

“గాంధేయ పోరాట ఘనతర నిలయమ్ము,
ఆంద్రోద్యమమునకు ఆటపట్టు,
గ్రంథాలయోద్యమ సంధానకత్వమ్ము
సామ్యవాదము నందు సత్యదీక్ష,
శాసన సభలలో చరియించు జనవాణి
ఆడంబరములేని అమృతమూర్తి
జాతీయ సేవలో జన్మసాఫల్యమ్ము
నీతికై నిలచెడి నియమవ్రతము
ప్రతిఫలాపేక్ష లేనట్టి ప్రజల సేవ
రమ్య ఉత్తేజ కరమైన రచనశక్తి
మేళవించిన నవ్యాంధ్ర మేటినేత
వసుధ నాదర్శ మూర్తి మా వావిలాల”.

వావిలాల వారి మీద నాకు చాలా భక్తి ఉండేదండీ. 1975లోనో, 76లోనో ఆంధ్ర దేశ గ్రంథాలయ మహాసభలు రాజమహేంద్రి గౌతమి గ్రంథాలయంలో జరిగాయి. అప్పుడు వావిలాల వారొచ్చారు. మొట్టమొదటిసారిగా అప్పుడే వారిని చూశాను. ఆ తర్వాత అనేకసార్లు వారిని చూడడం కలవడం జరిగింది.

దాదాపు తొమ్మిది సంవత్సరాల పాటు నేను ఈ రచనా వ్యాసంగాన్ని కొనసాగిస్తూ వచ్చాను. డిగ్రీ పూర్తయ్యాకా ఎం.ఎ.కి ఆంధ్ర విశ్వవిద్యాలయానికి వెళ్ళాను. అక్కడ నేను అనువర్తిత అర్థశాస్త్రం (అప్లయిడ్ ఎకనామిక్స్)లో ఆచార్య గోగుల పార్థసారథి గారి వద్ద చదువుకున్నాను. ఆయన సుప్రసిద్ధ ఆర్థికవేత్త. అక్కడ డా. వి.ఎస్. కృష్ణ గ్రంథాలయం ఉంది. వాసిరెడ్డి శ్రీ కృష్ణ గారు ఆంధ్ర విశ్వవిద్యాలయం ఛాన్స్‌లర్‌గా చేశారు, యూజిసి ఛైర్మన్‌గా పని చేశారు. ఆయన పేరిట ఉన్న ఆ వి.ఎస్. కృష్ణ గ్రంథాలయంలో ఆ రెండేళ్ళూ కూడా చదువుకునేవాడిని. మాకు ఆంధ్ర విశ్వవిద్యాలయంలో ఉదయం ఎనిమిది గంటల నుంచి మధ్యాహ్నం 12.30 వరకే క్లాసులు ఉండేవి. 12.30కి రాగానే కాస్త అన్నం తిని ఒంటిగంట కల్లా వెళ్ళి లైబ్రరీలో కూర్చుని, రాత్రి తొమ్మిందింటి వరకూ పుస్తకాలు చదివేవాడిని. అప్పటికే సివిల్ సర్వీస్ సాధించాలనే ప్రగాఢమైన దీక్ష నాలో ఉండడం వల్ల అన్ని పోటీలలో పాల్గొనేవాడిని. ఇంటర్, డిగ్రీ చదివిన రోజుల్లో కూడా వక్తృత్వ పోటీలలో, వ్యాసరచన పోటీలలో, క్విజ్ పోటీలలో, గేయ రచన పోటీల్లో.. ఏ పోటీ ఉన్నా నేను పాల్గొనేవాడిని. అనేక బహుమతులు గెల్చుకున్నాను. ఆ విధంగా ఈ పోటీలల్ పాల్గొనడం వల్ల నేను ప్రతీ రోజూ కూడా అభివృద్ధి చెందుతూ వచ్చాను. ‘జ్ఞానాన్ని పంచకపోవడం అజ్ఞానం అని బలంగా నమ్మిన వాణ్ని నేను’. మనకున్న విజ్ఞానం నలుగురికీ పంచాలి. ఇది నేను పదో తరగతిలో మొదలుపెట్టాను. ఇప్పటికీ కూడా నాకు ఎప్పుడు వీలయితే అప్పుడు పదిమందినీ కూర్చోబెట్టి ఏదో ఒక పాఠం చెప్పడం అలవాటు. ఎం.ఎ.లో ఉండగా రచనా వ్యాసంగం తగ్గింది, ఎందుకంటే సివిల్ సర్వీసెస్ పరీక్షకి చదవాలి, నెగ్గాలి అన్న దృష్టి ఎక్కువైంది.

సివిల్స్‌ దేనితో రాయాల్ని అన్న ప్రశ్న వచ్చింది. అప్పట్లో రెండు ఆప్షనల్స్ ఉండేవి. నేను చదివింది అప్లయిడ్ ఎకనామిక్స్ అయినా, చరిత్ర, తెలుగు సాహిత్యం నాకిష్టం కాబట్టి వాటినే ఆప్షనల్స్‌గా ఎంచుకున్నాను. పరీక్ష మొత్తం తెలుగులో రాయాలని నాకు నేను నిర్ణయం తీసుకున్నాను. దీనికి ప్రధాన కారణం మా గురువుగారు కప్పగంతుల మల్లికార్జునరావుగారు. ఆయనన్నారు – నీకున్న శక్తికి నువ్వు తప్పకుండా రాయగలవు, నీకు రచనా సామర్థ్యం ఉంది. కాబట్టి హిస్టరీ, తెలుగు ఆప్షనల్స్‌గా పెట్టుకో. రెండూ నీకిష్టమైనవి కాబట్టి నువ్వు విజయం సాధిస్తావు” అని. అలా ఆయన మార్గనిర్దేశనం చేయడంతో ఆ రెండు ఆప్షనల్స్‌తోనే నేను సివిల్ సర్వీసెస్ పరీక్ష రాయడం జరిగింది. అయితే ఇంతకు ముందు సివిల్స్ పాసయినవారెవరూ నాకు తెలియదు. అందుకని హైదరాబాద్ వెళ్ళి అక్కడ ప్రభుత్వం వారు ఏర్పాటు చేసిన ఆంధ్ర ప్రదేశ్ స్టడీ సర్కిల్‌లో వారు పెట్టిన ప్రవేశ పరీక్షలో ఉత్తీర్ణుడినై అక్కడ కోచింగ్‌లో చేరాను. ప్రిలిమినరీ పరీక్షకి మాత్రం నా సొంతంగా చదువుకుని పాసయ్యాను, 1983 ఆగస్టులో నేనక్కడ మెయిన్స్ కోచింగ్‌కి జాయినయ్యాను. అప్పుడు అక్కడి తెలుగు విద్యార్థులకు సుప్రసిద్ధ కవి దివాకర్ల వెంకటావధాని గారు పాఠాలు చెప్పేవారు. నా జీవితంలో నాకు లభించిన అదృష్టమేంటంటేనండీ – గొప్ప గొప్ప గురువులు దొరికారు. దివాకర్ల వారి వద్ద చదువుకోడం ఎంతో ఉపకరించింది. ప్రాచీన సాహిత్యమంతా దివాకర్ల వెంకటావధానిగారు చెప్పేవారు. ఆధునిక సాహిత్యాన్ని ఉప్పల సత్యనారాయణాచార్యులుగారు చెప్పేవారు. ఈయనా చాలా గొప్పవారు. కేంద్ర సాహిత్య అకాడెమీ అవార్డు పొందినవారు. అక్కడ ప్రసిద్ధి చెందిన ఎస్. రావ్… రావూస్ ఐఎఎస్ సంస్థ అధిపతి… వారు రాజమహేంద్రి వాస్తవ్యులే… వారు మాకు జనరల్ స్టడీస్ చెప్పేవారు. 1983 అంతా సిద్ధం చేసుకుని సివిల్స్ రాయడానికి వెళ్తుంటే… హైదరాబాదులో ఆటో తిరగబడి నాకు మేజర్ యాక్సిడెంట్ అయ్యింది. ఆ సంవత్సరం మెయిన్ పరీక్ష రాయలేకపోయాను. ఒక ఛాన్సు పోయింది. అప్పట్లో ఉన్నవి మూడే ఛాన్సులు. తర్వాతి సంవత్సరం మళ్ళీ ప్రయత్నించాను. రెండో ఛాన్సులో నాకు ఐపిఎస్ వచ్చింది. కాని ఐపిఎస్ నాకు ఆసక్తి లేనందువల్ల, ఐఆర్ఎస్‌లో జాయినయ్యాను, ఐఎఎస్ రాలేదు, కొద్దిలో మిస్ అయ్యింది. మళ్ళీ ఏడాది మూడో ఛాన్సు కూడా రాశాను. మళ్ళీ ఐపిఎస్ వచ్చింది. ఇంక నేను ఐఆర్‌ఎస్‌లో కొనసాగాను. ఆ విధంగా 1985 డిసెంబర్‌లో సర్వీసులో చేరాను.

సివిల్స్ ప్రిపేరవుతుండగానే, ఆంధ్ర ప్రదేశ్ స్టడీ సర్కిల్‍లో కోచింగ్ అయిపోయాకా, మళ్ళీ ఆంధ్రా యూనివర్సిటీకి వెళ్ళి మా గురువుగారు పార్థసారథి గారిని కలిసి, పి.హెచ్.డి.లో జాయినయ్యాను.

మీ పరిశోధనాంశం?

కోనసీమ కొబ్బరి మీద. కొబ్బరి పరిశ్రమ ఆర్థికాభివృద్ధి మీద పరిశోధన చేద్దామనుకున్నాను. కాని మా గురువుగారు సివిల్స్‌మీదే దృష్టి నిలపమనడంతో… పిహెచ్.డి. మధ్యలోనే ఆపేశాను. ఆ విధంగా ఆంధ్ర యూనివర్సిటీ ఉండగానే నాకీ సెలక్షన్ వచ్చింది. 1985 డిసెంబర్‌లో ఐఆర్ఎస్‌ స్వీకరించి నాగపూర్‌లో ఉన్న జాతీయ ప్రత్యక్ష పన్నుల అకాడెమీకి శిక్షణకి వెళ్ళాను. ఆ రోజుల్లో తెలుగు మీడియంలో చదువుకుని, తెలుగు సాహిత్యం, చరిత్ర ప్రధానాంశాలుగా చదివి నేను ఎంపికయ్యాను. 1979 లో కొఠారీ కమీషన్ నివేదిక ప్రకారం రాజ్యాంగంలోని ఎనిమిదవ షెడ్యూల్‌లో ఉన్న అన్ని భారతీయ భాషలలోను సివిల్ సర్వీస్ పరీక్షలు రాయడానికి అవకాశం కల్పించారు. ఆ విధంగా 1979 నుంచి 1984 వరకు తెలుగు మీడియంలో తెలుగులో సివిల్స్ రాసినవారిలో అత్యధిక మార్కులు నాకే వచ్చాయని అప్పట్లో అనేవారు. ఆ విధంగా నేను 268వ ర్యాంకు తెచ్చుకున్నాను. ఐఆర్‌ఎస్‌కి ఎంపికయ్యాను. ఆదాయపు పన్ను శాఖలో ప్రవేశించిన తర్వాత అనేక ప్రాంతాలలో… భారతదేశం నలుమూలలా పనిచేశాను. 33 సంవత్సరాల సర్వీసు పూర్తి చేసుకుని చెన్నై నగరంలో 2018 ఆగస్టులో చీఫ్ ఇన్‌కమ్‌ టాక్స్ కమీషనరుగా రిటైర్ అయ్యాను.

అయితే ఇవేవీ కూడా నాలోని సాహితీ తృష్ణనీ, రచనా కాంక్షని తగ్గించలేకపోయాయి. నిజానికి పెంపొందింపజేశాయి కూడా. సర్వీసులో ఉండగానే నేను అనేక కార్యక్రమాలు చేపడుతూ ఉన్నాను. ముఖ్యంగా 1992లో నేను వ్రాసిన కవితలను నా మిత్రుడు ప్రముఖ ప్రచురణకర్త ఎక్స్‌రే పత్రిక అధిపతి, మిని కవితా ఉద్యమంలో ప్రముఖ పాత్ర పోషించిన కొల్లూరి గారు ‘ఎక్స్‌రే పబ్లికేషన్స్’ తరఫున “పూలవాన” పేరిట సంకలనంగా తెచ్చారు. 1992లో విజయవాడలో జరిగిన ఎక్స్‌రే పత్రిక దశాబ్ది ఉత్సవాలలో నా ఈ తొలి పుస్తకాన్ని సుప్రసిద్ధ రచయిత మహీధర రామ్మోహనరావు గారు ఆవిష్కరించారు.

అది ప్రజాదరణ పొందడంతో, 1994లో మరికొన్ని కవితలు చేర్చి, ద్వితీయ ముద్రణ కూడా వెలువడింది.

ఆ తరువాత నేను అధికారికంగా అనేక కార్యక్రమాలలో బిజీ అవడం వల్ల ప్రచురణ కొనసాగించలేదు. రచనలయితే ఉన్నాయి, ఇక ఇప్పుడు రిటైర్ అయ్యాను కాబట్టి వీలునుబట్టి ప్రచురిస్తాను.

ఇప్పుడు ప్రచురిస్తామంటున్నారంటే… మీరు సర్వీసులో ఉండగా రాసి పెట్టుకుని ఉండి ఉండాలి…. మి బిజీ షెడ్యూల్‌నుంచి రచనలకి సమయం ఎలా చిక్కించుకునేవారు? ఏ సమయంలో రాసేవారు? మీకు ఎలాంటి సంఘటనలు ప్రేరణనిచ్చాయి?

అంటే నేను ఎప్పుడు రాయాలనుకుంటే అప్పుడు రాసేస్తానండీ.. అది స్పందనతో రాసినది తప్ప, ఒకరొచ్చి రాయమంటే రాసినవి కాదు. ఒకళ్ళొచ్చి ఫలానా ఆయన మీద పద్యం చెప్పండి అంటే నేను చెప్పను. నా మనసుకి ఎప్పుడు రాయాలనిపిస్తే అప్పుడే రాస్తాను. నేను రాసిన కొన్ని పద్యాలను చదివి వినిపిస్తాను…

అవి రాయడానికి దారితీసిన నేపథ్యం చెప్తూ చదవండి…

నేను ఆధునిక ఆంధ్ర చరిత్రని నేను క్షుణ్ణంగా చదువుకున్నాను. ఆధునికాంధ్ర దేశంలో సాంస్కృతిక పునరుజ్జీవనం అనేది జరిగింది… రినాయ్‌జాన్స్ అని అంటాం కదా… దానికి మహా కారకులలైనటువంటి మహనీయులని స్మరించుకోవాలి అనే ఉద్దేశంతో నేను ఉన్నప్పుదు ముత్యాల సరమనే ఛందస్సు నా మదిలో మెదిలింది. ఆ ఛందస్సు ఎలా రాయలో నేను నేర్చుకుని 1978లో 18 ఏళ్ళ వయసులోనే ముత్యాల సరాలలో ‘వైతాళికులు’ అని రాశాను. అవి నా పూలవానలో ఉన్నాయి. నేను చాలా రాయాలనుకున్నాను కానీ, తొమ్మిదిమంది గురించే రాయగలిగాను ( పద్యాలు వినిపించారు).

తరువాత నేను భావకవిత్వం మొదలుపెట్టాను.

మీరు ఛందోబద్ధ పద్యాలు రాశారు, ఛందోబద్ధ కవిత్వానికి, వచన కవిత్వానికి వారధిలాంటి ముత్యాలసరాలు రాశారు. వీటన్నింటిలోకి మీకు ఏది ఇష్టం?

అన్నీ ఇష్టమేనండీ. కాలానుగుణంగా నేను మారుతూ వచ్చాను. ఇప్పుడు నాకింక పద్యాలు రాయాలని అనిపించడం లేదు. వచన కవితలేవీ రాయాలనిపించడం లేదు. ఇప్పుడేమనిపిస్తోందంటే – అందరికీ అర్థమయ్యే భాషలో వ్యాసాలు రాయాలి, అందరికీ విజ్ఞానాన్ని పంచాలి అని అనిపిస్తోంది.

సరే, కవితల గురించి చెప్తాను

పూలవాన కవిత ఏంటంటే ఇది ప్రధానంగా ప్రణయ కవిత్వం అనచ్చు.

“ఆనందం నీవైతే… అంబరాన్ని నేను…
అభినందన నీవైతే… ఆకాంక్ష నేను…
మంచిమనసువు నీవైతే… మల్లెల పల్లకి నేను…
వనదేవత నీవైతే… వసంతాన్ని నేను…”

ఇదండీ పూలవాన.

బావుందండీ… శ్రీశ్రీ గేయం “ఆనందం అర్ణవమైతే…” గుర్తొచ్చింది.

అట్లా చిన్న చిన్న కవితలు రాశాను. ఇంకోటి….’రాగాభిషేకం’. నండూరి వారి ‘యెంకి’ నాకు చాలా ఇష్టం. ఆ బాణీలో రాశాను.

“రేయెల్ల నీ వలపు
పవలల్ల నీ తలపు
పాలించు నా హృదయ
ప్రణయ సామ్రాజ్యం
నీ కమల నయనాల
కజ్జలముగా మారి
పూబోణి నే మేని
పుష్పంబు నవుదునా
మధు రేతిహాసంబు
నీ మందహాసమ్ము
నీ నేత్ర రోచిస్సు
సుధా దివ్య వీక్షణలో
నాలోన నర్తించు
నవరాగ కింకిణులు…

బావుంది. పదాలు చాలా అందంగా వచ్చాయి. మరొక్కసారి వినిపిస్తారా?

(నవ్వుతూ మళ్ళీ వినిపించారు).

ఇలా ఎలా రాయగలిగానంటే, నేను విస్తృతంగా చదివేవాడిని. ఆ శబ్దం మీద ఒక రకమైనటువంటి అధికారాన్ని నేను సంపాదించుకున్నాను. నా గురువుల సాంగత్యం వల్ల నేనవన్నీ చదవగలిగాను. మహాకవులతో తిరగడం వల్ల నాకివి పట్టుపడ్డాయి.

తరువాత తరువాత ఏం తెలుసుకున్నానంటే ఇటువంటి కవితలు రాస్తే చాలా కొద్ది మందికే అర్థమవుతాయి. కాబట్టి రాయకూడదు తగ్గించాలి అని నిర్ణయించుకున్నాను. అంచేత పద్యాలలో కూడా అందరికీ అర్థమయ్యేలా రాయాలి అనే నియమం పెట్టుకున్నాను.

ఇక్కడొక సందేహం…. పాఠకులకి అర్థం కావడం కోసం రచయిత తన స్థాయిని తగ్గించుకోవాలా? లేక పాఠకుడ్ని రచయిత తన స్థాయికి పెంచాలా?

స్థాయి అనేది భాష మీద ఆధారపడి లేదండీ. నేను ప్రధానంగా వ్యవహారిక భాషావాదిని. అప్పట్లో గిడుగు రామ్మూర్తి గారూ, గురజాడ వారూ, చిలకమర్తి వారు, వీరేశలింగం గారూ అంగీకరించారు.. ఇక ఆధునిక కాలంలో తాపీ ధర్మారావుగారు, బూదరాజు రాధాకృష్ణగారు, రాంభట్ల కృష్ణమూర్తి గారు, నార్ల వెంకటేశ్వరరావు ముఖ్యంగా… వీళ్ళంతా ప్రజలకి జనరంజకమైన భాషలో రాయడమనేది అలవాటు చేసి పఠనాసక్తిని పెంపొందించారు. దానికి నేను కట్టుబడి ఉన్నాను. అంచేత ఏంటంటే నా వరకు నేను ప్రాచీన సాహిత్యాన్ని తప్పకుండా అభినందిస్తాను, చదువుకున్నాను కాబట్టి. అయితే ఇప్పుడు అందర్నీ కూర్చోబెట్టి మనం ప్రాచీన సాహిత్యం నేర్పడం చాలా కష్టసాధ్యమైన విషయం. అయితే తెలుగు భాషకి సంబంధించినంతవరకూ అందరికీ అర్థమయ్యే భాషలో రాయడం ప్రధానమని నేను అనుకుంటున్నాను. అయితే బాగా ఆసక్తి ఉన్నవాళ్ళు కావ్యాలు చదువుకోవచ్చు. ఎంతమంది ఉంటారండీ? ప్రపంచవ్యాప్తంగా అన్ని దేశాలలో తెలుగువాళ్ళం 15 కోట్ల మంది ఉన్నాం. ఇందులో ఒక లక్ష మంది వరకు భాష పైన ఆస్తకి కలిగి ఉంటారేమో… వాళ్ళకి ప్రాచీన సాహిత్యం కావాలి. మిగతావారికి….? అసలు ఇప్పుడు తెలుగులో మాట్లాడడమే తగ్గిపోతోంది. ఇంగ్లీషులో మాట్లాడడమే ఫాషన్ అనే స్థితికి మనం వచ్చాం. అలాగే తెలుగు రాష్ట్రాలలో కొన్ని పాఠశాలలలో పిల్లలు తెలుగులో మాట్లాడితే కొట్టారు. ఈ దుస్థితిలో మనం ఉన్నాం. ఈ దుస్థితి లోంచి బయటపడాలంటే తెలుగును ప్రధానంగా యువతలోకి తీసుకువెళ్ళాలి. వాళ్ళు తెలుగుని సంరక్షించుకునేలా చెయ్యాలి. ఇందుకు ప్రాచీన ఆధునిక సాహిత్యాల మేళవింపుని అర్థమయ్యే భాషలో వివరించాలని నా అభిప్రాయం.

“కొత్త పాతల మేలు కలయిక. క్రొమ్మెఱుంగులు చిమ్మగా” అన్నారుగా గురజాడ.

అవును. నేను అదే అంటాను. నార్ల వారు… మా గురువుగారు… నేను నా ప్రత్యక్ష గురువులతో పాటుగా, కొందరిని పరోక్ష గురువులుగా భావిస్తాను. తాపీ ధర్మారావు గారు, నార్ల వారు, కాళోజీ నారాయణ రావు గారు లాంటి వారిని నేను గురువులుగా భావిస్తాను. నన్ను ప్రభావితం చేసిన వీళ్ళందరి మీదా ‘దండాలోయ్ దండాలు‘ అని ఒక చిన్న గేయం రాశాను నేను (వినిపించారు).

వీరంతా నన్నెంతో ప్రభావితం చేసిన వ్యక్తులండీ. గోరా గారి అభిప్రాయాలలతో మనం ఏకీభవించవచ్చు, ఏకీభవించకపోవచ్చు. కాని ఆయన గొప్ప గాంధేయవాది, సంస్కరణావాది అనే విషయాన్ని కాదనలేం. ‘జీవితం నేర్పిన పాఠాలు’ అని ఆయన ఆత్మకథ రాసుకున్నారు. అది నన్నెంతో ప్రభావితం చేసింది. అందులో ఆయన ‘సత్యం’ అంటే ఏమిటో చెప్తారు. ప్రపంచంలో ఎవరూ కూడా ఇంత గొప్పగా సత్యమంటే ఏమిటో ఇప్పటివరకు చెప్పలేదని నా ఉద్దేశం. ‘సత్యమంటే చేసింది చెప్పటం, చెప్పింది చెయ్యడం.’ ఈ మాటలు నన్నెంతగానో ప్రభావితం చేశాయి. అందుకే ఈ గేయంలో గోరా గారిని గొప్ప మానవుడు అన్నాను. ఈ రకంగా అనేక పుస్తకాలు నన్ను ప్రభావితం చేశాయండీ. అలాగే రాయప్రోలు గారన్నా నాకు చాలా ఇష్టం. ఆయన రాసిన ఆంధ్రావళి మొత్తం నాకు నోటికి వచ్చు. అనేక సభల్లో నేను ఆంధ్రావళిని ఉటంకిస్తూ ఉంటాను. తుమ్మల సీతారామమూర్తి గారి రాష్ట్రగానం, ఉదయగానం నాకు చాలా ఇష్టం. అయితే నాకు ఒక కవి ఇష్టం, మరొక కవి ఇష్టం లేదు అని ఉండదు. ఎందుకంటే సాహిత్యమనేది ఆలోచనామృతం. అందరూ ఇష్టమే. ఇప్పుడు నాకు విశ్వనాథ వారి ‘కిన్నెరసాని’ ఎంతిష్టమో, శ్రీశ్రీ ‘మహాప్రస్థానం’ కూడా అంతే ఇష్టం. ఆ సమన్వయ దృక్పథం వల్లే నేను జీవితంలో ఇంతవరకూ రాగలిగాను.

మీ వచన కవిత్వం వినిపించలేదు ఇంకా….

వినిపిస్తాను.

(ఆలోచన ఆకాశం… అనే కవిత వినిపించారు).

ఇది స్వకీయమైనటువంటి అనుభూతి అన్నమాట. జీవితాన్ని నేను ఎలా నెట్టుకొస్తున్నాను, ఏ ఎదురుదెబ్బలు తింటున్నాను, ఎలా ముందుకు వెళ్తున్నాను, వెనక్కెలా వెళ్తున్నాను… దీన్ని నేను ఈ కవితా రూపంలో పెట్టాను.

మీ వచన కవితలో కొంచెం భావుకత ఎక్కువగా ఉన్నట్లు అనిపిస్తోంది…

భావుకతే కాదండీ, శబ్దాడంబరం కూడా ఉంది. ఆ రోజుల్లో అలా ఉండేదండీ. అయితే రాను రాను నా కవిత ఇంకా పరిణామం చెందింది. ఉద్యమాలు, ఉద్యమాల స్పృహ, పోరాటాలు ఇవన్నీ చూసిన తర్వాత, డా. బాబా సాహెబ్ అంబేద్కర్ రచనలు చదవడం వల్ల, సామాజిక ఉద్యమాలు, సమానత్వం కోసం జరిగిన ఉద్యమాలకి స్పందించి నేను అనేక కవితలు రాశాను. అందులో ముఖ్యమైనది ‘పునాదిరాళ్ళు’ అనే కవిత. సమాజంలో అన్ని వర్గాలు సమానమే అని చెప్పే కవిత అది. దళిత ఉద్యమం ఉధృతంగా ఉన్న రోజుల్లో 1991లో రాసిన కవిత ఇది. అప్పట్లో ప్రముఖ పత్రికలో ప్రచురితమైందీ కవిత. నా కవితా సంపుటి పూలవానలోనూ ఉంది. ఇది గేయ కవిత.

అంటే లయబద్ధంగా రాశారా…

అవును. గేయ కవితా రూపం నాకిష్టం.

(నాగరికత అని నడిచే సంఘపు పునాదిరాళ్ళు… అనే కవిత వినిపించారు).

బావుంది. ఇప్పుడు పదవీ విరమణ చేశారు కాబట్టి, భవిష్యత్తులో ఎలాంటివి రాయాలనుకుంటున్నారు?

దీనికి జవాబు చెప్పేముందు మరో విషయం చెబుతాను.

నేను నా ఉద్యోగ ధర్మం నిర్వర్తిస్తూనే సమాజానికి ఏదైనా చేయాలనే ఆకాంక్షతో ఉండేవాడిని. నేను విద్యార్థిగా ఉండగానే నాలో ఈ ఆకాంక్ష మొదలయ్యింది. అప్పట్లో గౌతమి స్టడీ సర్కిల్ అనే సంస్థను నడిపాను. 1994లో రాజమహేంద్రిలో నా మిత్రులతో కలిసి సమతా సేవా సంస్థ అనే ఒక స్వచ్ఛంద సంస్థను ఏర్పాటు చేశాను. ఎందుకంటే నేను సివిల్స్‌కి ప్రిపేరయినప్పుడు నేను అనేక ఇబ్బందులు పడ్డాను. ఏ పుస్తకం చదవాలో తెలియదు, ఎలా చదవాలో తెలియదు, ఎవరిని అప్రోచ్ అవ్వాలో తెలియదు. అలా కాకుండా సివిల్స్ రాసేవారికి ఒక గైడెన్స్ ఇవ్వాలనే ఉద్దేశంతో ఈ సమతా సేవా సంస్థని ఏర్పాటు చేశాను. ఈ సంస్థ ద్వారా సమాజంలో అన్ని వర్గాల వారికి పోటీ పరీక్షలకి ఉచితంగా శిక్షణ నిస్తున్నాము. కొన్ని వందల మంది శిష్యులు ఇప్పుడు దేశవ్యాప్తంగా ఉన్నారు నాకు. నేను ఎక్కడ పనిచేస్తున్నా, సంవత్సరానికి రెండు మూడు నెలలు సెలవు పెట్టి, అక్కడికి వెళ్ళి పలు పోటీ పరీక్షలకి శిక్షణ ఇచ్చేవాడిని. అలాగే నా మిత్రుల చేత ఇప్పించేవాడిని. ఆ సంస్థ 25 సంవత్సరాలు పూర్తి చేసుకుంది, ఇప్పటికీ నడుస్తు ఉంది. ఈ సంస్థ తరపున ప్రభుత్వంతో పోరాడి ఆంధ్రప్రదేశ్ స్టడీ సర్కిల్ బ్రాంచిని రాజమహేంద్రిలో ఏర్పాటు చేయించాం. అక్కడ కూడా కార్యక్రమాలు జరుగుతున్నాయి. ప్రభుత్వోద్యోగిగా నేను ఎన్నో చేశాను, నాకు వ్యక్తిగతంగా తృప్తినిచ్చింది ఈ ఆంధ్రప్రదేశ్ స్టడీ సర్కిల్ బ్రాంచి రాజమహేంద్రిలో వచ్చేలా చేయడం!

1992లో మా గురువు గారు వావిలాల గారికి భారత ప్రభుత్వం ‘పద్మభూషణ్’ పురస్కారమిచ్చింది. అప్పట్లో పి.వి. నరసింహారావు గారు ప్రధానమంత్రిగా ఉన్నారు. వావిలాల ఎవరని చాలామంది అడిగారు. పద్మభూషణ్ పురస్కారం వచ్చాకా ఆయన గురించి చాలామందికి తెలిసింది. కాబట్టి వావిలాల జీవిత చరిత్ర రాయాలని నిర్ణయించుకున్నాను. కానీ ఉద్యోగబాధ్యతలతో తీరిక లేకుండా ఉండడం వల్ల ఏం చేయాలా అని ఆలోచించాను. రాజమహేంద్రి వెళ్లాను. మా గురువుగారు యాతగిరి శ్రీరామనరసింహారావు గారిని కలిశాను. అప్పటికి వారు కూడా ఉద్యోగంలో ఉన్నారు. సహకార శిక్షణా కేంద్రంలో లెక్చరర్‌గా ఉండేవారు. “అయ్యా, మనమిద్దరం కలిసి పుస్తకం రాద్దాం…” అని చెప్పాను. ఆయన అంగీకరించడంతో, ఆయన కొంత, నేను కొంత రాశాము. ఆ విధంగా మేమిద్దరం కలసి వావిలాల వారి మొదటి జీవిత చరిత్రని ‘మన వావిలాల’ పేరుతో రాశాము. ఆంధ్రకేసరి యువజన సమితి 1995లో ఈ పుస్తకాన్ని ప్రచురించింది. రాజమహేంద్రి లోని పురమందిరంలో జరిగిన ఓ కార్యక్రమంలో ఈ పుస్తకాన్ని ఆవిష్కరించాము. ఆవిష్కరణకి పెద్దలు కాళోజీ నారాయణరావుగారిని ఆహ్వానించాము. వావిలాల వారి సమక్షంలో, సర్దార్ గౌతు లచ్చన్న గారి ఆధ్వర్యంలో కాళోజీ గారి చేతుల మీదుగా ఆ పుస్తకం ఆవిష్కరించబడడం నా జీవితంలో గొప్ప మధురమైన సంగతి. 97 ఏళ్ళ పరిపూర్ణ జీవితం గడిపి 2003లో వావిలాల గారు పరమపదించారు.

2006లో వారి శత జయంతి జరిగింది. ఆ సందర్భంగా ఈ పుస్తకాన్ని సంస్కరించి పరిష్కృత కృతిగా ఎమెస్కీ వారు ప్రచురించారు. దానికి తెలుగు యూనివర్సిటీ వారు 2011లో నాకు కీర్తి పురస్కారం అందజేశారు.

ఇటీవల మీరు పొట్టి శ్రీరాములు గారి గురించి కూడా ఒక పుస్తకం రాస్తున్నారని తెలిసింది…

అవునండీ… 2017లో నాకు సేలం నుండి చెన్నైకి బదిలీ అయింది. ఇక్కడి అమరజీవి పొట్టి శ్రీరాములు స్మారక భవనంతో నాకు దాదాపు 28 – 29 సంవత్సరాల అనుబంధం ఉంది. ఇంతకు ముందు నేను చెన్నైలో రెండుసార్లు పనిచేశాను. 1990 నుంచి 93 వరకూ, మళ్ళీ 97 నుంచి 2001 వరకు. ఈ ఏడు సంవత్సరాలలో అక్కడ జరిగిన అన్ని కార్యక్రమాలకు హాజరయ్యాను. ఈ స్మారక భవన నిర్వహణ ప్రభుత్వ ఆధ్వర్యంలో ఒక ప్రైవేటు సంస్థ చేపట్టింది. కాలక్రమంలో అభిప్రాయభేదాలొచ్చి, భవన నిర్వహణకు, తమిళనాడు పుదుచ్చేరి ప్రాంతాలలో తెలుగు భాషాభివృద్ధికి ఒక కమిటీని ఏర్పాటు చేసి, దానికి నన్ను ఛైర్మన్‌గా నియమించింది. చైన్నై నగరంలో ఉన్న సుప్రసిద్ధులైన సాహితీవేత్తలు, రచయితలు కమిటీలో సభ్యులుగా ఉన్నారు. నేనప్పటికి సర్వీసులో ఉన్నాను కాబట్టి, పైగా అది రాష్ట్ర ప్రభుత్వపు నియామకం కాబట్టి… గౌరవ పదవే అయినా నేను కేంద్ర ప్రభుత్వానికి రాసి ప్రత్యేక అనుమతి తీసుకున్నాను. 2018 ఆగస్టు 15న ఈ పదవీ బాధ్యతలు స్వీకరించాను. అది జరిగిన 15 రోజులకి నేను రిటైరయ్యాను. ప్రస్తుతం అమరజీవి పొట్టి శ్రీరాములు స్మారక భవనం తరఫున అనేక కార్యక్రమాలు చేస్తున్నాం. ముఖ్యంగా తమిళనాడులో తెలుగు భాషా వికాసానికి అనేక కార్యక్రమాలు చేపట్టాం.

బావుందండీ. చాలా వివరాలు చెప్పారు. ఇంత బిజీ షెడ్యూల్‍లో కూడా మీరు మాకు సమయం కేటాయించి ఇంటర్వ్యూ ఇవ్వడం చాలా సంతోషం తిరుమల కుమార్ గారూ, మీ కార్యక్రమాలన్ని విజయవంతమవ్వాలని ఆశిస్తూ, సెలవు తీసుకుంటున్నాము. నమస్కారం.

ధన్యవాదాలండీ. నమస్కారం.